تاريخ مشاوره : سه شنبه 6/2/1390
تاريخ پاسخ : پنج شنبه 8/2/1390
تحصيلات : نا مشخص
سن : 26
گروه : طب سنتی اسلامی
سوال : بسم الله الرحمن الرحیم
سلام
چطور میشه با نگاه کردن به زبان و کف دست تبع و مزاج و همچین بیماری انسان را تشخیص داد. مزاجم را می دانم صفرا است اما در تشخیص تبعم شک دارم اگرچه فکر می کنم تبعم گرم هست چون گرمایی هستم و تمایل به خوردن سردی ها دارم اما با خوردن غذاهای گرم چندان مشکلی برایم پیش نمی آید مثل جوش و ... حال می خواستم بدانم چطور از کف دستم و یا زبانم می توانم به تبع خود پی ببرم . طب سنتی بسیار برایم جالب و شیرین است و تازه با آن آشنا شده ام. ممنون می شوم راهنماییم کنید.
با تشکر
پاسخ : باتشکرازمشاوره: مطالعه کتاب مزاج انواع نوشته استاد حسین خیراندیش کمک کننده است ، و متن پیوستی هم میتواند مفید باشد.
تکمیل پاسخ:توصیف و نامگذاری مزاج :
از مجموعه اطلاعات بدست آمده در منابع مختلف طبی دیرین و منابع مذهبی و اخبار و احادیث پیرامون مزاج شناسی چنین استنباط می شود که بطور کلی دو تعریف پیرامون مزاج وجود دارد ، اول تعریف طب سنتی ؛ دوم تعریف طب اسلامی .
تعریف مزاج از دیدگاه طب سنتی
بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی نظام هستی در یک شی ء ، گیاه ، غذا ، حیوان و انسان را مزاج آن می نامیم .
برخی از حکماء نقش رفتارها را در پیدایش مزاج دخیل می دانند و برخی دیگر نیز نقش پندارها را تحت عنوان عوامل نفسانی(غم و شادی که موجب بروز سودا و صفرا) در بروز مزاج مطرح می سازند – اما بطور مشخص یک عنوان بر جسته برای عوامل و عناصر معنوی(غذای حرام و حلال و یا نیت پلید و خیر در بروز مزاج) در شکل گیری مزاج قرار نداده اند .
تعریف مزاج از دیدگاه طب اسلامی
از دیدگاه طب اسلامی بر آیند اثر مجموعه عناصر و ارکان مادی و معنوی تبلور یافته در یک شی ء گیاه ، غذا ، حیوان ، انسان و رفتار و پندار را مزاج آن می نامیم .
در این تعریف عناصر معنوی(مثبت ومنفی) شامل :
1- نیت خالص
2- دعا
3- حلیت
4- نام و یاد خدا
5- روح تعاون
6- احساس مهربانی
7- عطوفت و بخشش
8- نیت ریا کارانه و خودنمایی
9- رفتار بدون یاد خدا
10- حرام بودن فعل و یا شی ء
11- روح خصومت
12- احساس کینه ورزی
13- خشونت
14- حرص و آز
در چگونگی تکوین مزاج یک شی ء ، گیاه ، غذا ، حیوان و انسان اثر می گذارد و کارآیی آن عنصر را دگرگون می سازد و از آن عنصری پایا ، ماندگار، حق گرا ، خیر آمیز و یا عنصری فاسد شدنی ، تباه ، باطل گرا و شر خیز پدیدی می آورد .
مزاج شناسی علمی است که بر اسا س آن این علم هم جامعه شناسی می تواند سامان گیرد و هم مدیریت هم گزینش نیروها سامان می گیرد.(کاندیدای ریاست جمهوری کدامشان شایستگی مزاجی رئیس جمهور برتر را دارد یا برای انتخاب قاضی , برای انتخاب پزشک یا برای انتخاب پرستار چه کسانی مناسبتر هستند . د رهمه این موارد مزاج شناسی بسیار کمک می کند)
علم مزاج شناسی در تمامی نظام اجتماعی به ما کمک می کند و در داخل خانواده , تغذیه اجتماعی و خانوادگی به ما کمک می کند و در درمان هم از یک درمان ساده آکنه تا درمان سرطان مزاج شناسی نقش دارد
زخم , کهیر , آلرژی و ... چه مزاجی دارد .
مزاج رفتارهای جنسی چگونه است ؟ مزاج نطفه چگونه است ؟ مزاج سرطان چیست ؟
پس حوزه کار مزاج شناسی وسیع است .اگر طبیب مزاج شناسی بهتری بداند طبیب بهتری است.اگر مزاج ندانیم کاربرد گیاهان را هم نمی دانیم مزاج شناسی فیزیوپاتولوژی بیماریها است . البته مزاجی که حکما گفته اند بسیار خلاصه است .چون احتمالاً آن قدر همه جا راجع به آن اطلاعات داشته اند که بسط دادن آن نیازی نبوده است .
بعضی از و یژگیهای چهار مزاج اصلی در زیر ارائه میشود.
1- آدمهای با مزاج (طبع) سرد و تر (بلغمی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
سفیدی پوست ونرمی آن ، سفیدی و بی فروغی رنگ چشم، سفیدی زودرس موها ، بی مو ، رقیق وفراوان ، چاقی ودرشتی بدن
ب - از نظر بازتابهای روانی ورفتاری : گرایش به علوم عقلی وریاضیات، حسابگر ومحتاط، بدبهاروبدزمستان، منطقی وعاقل، میانه رو-محتاط وگاهی ترسو، تجارت پیشه، بدون استعدادریسك، آرام-منزوی ودارای حركات كند،منظم ودقیق، گذشته نگر، ظریف وریزبین-حساس، كینه توز، دارای استعدادافسردگی، بی علاقه به یادگیری، نیازمند محبت، اهل سازش -متاثرازدیگران- بی اراده، درون گرا-خودخور- منفی باف، فراموش كار-كندذهن، میل جنسی كم وتوان جنسی كم، راحت وبی قید به اكثر مسائل
پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های گرم و لطیف چون نخودآب، آبگوشت، گوشت مرغ وكبوتر، پنیر، گردو، نارگیل،شنبلیله، سیر، دارچین، آویشن، رازیانج، مقل و بالنگو
ج - علایم بیماری دراثر غلبه بلغم:
سپیدی،نرمی وسستی پوست،سنگینی حواس، ریزش لعاب دهان وآب بینی رقیق غیرسوزان، آروغ ترش و ضعف معده(با خوردن ترشیجات)، ضعف جسم ومفاصل، بی میلی به غذای صبح، سكته، برص، سفیدی ادرار، دردعقب سر، خواب زیاد(سطحی) خواب دیدن آب باران وبرف وادویه،
د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
نخوردن غذاهای سرد وتر درفصول سردسال مانند (ماست، خیار، هندوانه، كاهو، آلو، اسفناج، نارنج، پرتقال، برنج وگوشت گاو وگوساله وبز و ماهی ، مرغ وتخم مرغ شهری) خوردن دم كرده استوخدوس یا چای زنجبیلی.
2-آدمهای با مزاج (طبع) سرد و خشک (سوداوی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
سیاهی پراكنده وغالب پوست ، كدربودن سفیدی چشم ، پرمویی ، لاغری و باریكی وخشكی اندامها
ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : علاقمندبه حسابگری ومسائل فنی، همه سونگر-تیزهوش، بهاروتابستان رادوست دارند، كم احساس ومنطقی، میانه رو ومحتاط، كم انرژی ومداومت درانجام كار، تمایل كم به معنویت، ناآرام وهمیشه درفكر، دارای وسواس ونگرانی و دو دلی، بدون توان ریسك، اننتقامجو، منظم، مجذوب نمی شود، خود خور (درون گرا)، فكر و خیال فراوان، بدبین-حساس-نگران، اهل جنجال وجدال، تیزبین وبا دقت همه جانبه ، میل جنسی فراوان-توان جنسی كم، لجباز ویك دنده و پافشاری درانجام كارها
پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های تر و اندكی گرمی چون نخودآب، گوشت بره، گوشت مرغ وتخم مرغ اهلی، گندم، لوبیا، بادام شیرین، كشمش، انجیر، خربزه، كنگر، آلوشیرین، چغندر، شیر گوسفند، فندق، شلغم، ترب، آب نارگیل
ج - علایم بیماری دراثر غلبه سودا:
لاغری وتیرگی رنگ وتمایل آن به سیاهی، غلظت خون،سبكی سر، سوزش معده، اشتهای كاذب، ریزش مو، سرفه خشك، جذام، آبریزش، تكرر وسوزش ادراروتیرگی آن، فلج، خواب كم، وسواس، فزونی فكروخیال وبدبینی، سرطان، سكته خواب ورؤیاها توام با وحشت وتاریكی
د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
پیشگیری از بروز پیش آمدهای نامناسب كه تحریك وهیجان رابدنبال دارد، خوردن انجیر وكشمش و دم كرده سنبل طیب+ گل گاوزبان + لیموعمانی
3-آدمهای با مزاج (طبع) گرم و خشک (صفراوی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
زردی چهره وچشم/زردی اسكلرا/كم مو /لاغری وباریكی اندام وخشكی اندامها، اندام متوسط
ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : گاهی علاقمندبه ادبیات گاهی علاقمندبه ریاضی، دارای استعدادخشونت وبدخلقی، پائیزوزمستان رادوست دارند، گاهی عاشق وگاهی فارغ، گاهی بااراده وگاهی سست، گاهی پرانرژی وگاهی كم انرژی، دارای استعدادمعنوی(مقطعی)، تندوتیزو بی قرار، گاهی پر جرات وگاهی آرام، پرخاشگر، ناآرام و دو دل،گاهی باعث رنجش دیگران میشود، تیزبین ودقیق دربرخی ابعاد، مقید به اصول-منظم-حساس، آیندنگروگاهی خیالباف ودقیق درتصمیم گیری، حاضرجواب وباهوش، گاهی سخاوتمند، پرحرف، میل بالای جنسی وتوان جنسی متغیر، سریع وچالاك-پرانرژی
پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های سرد و تر چون آلو، زردآلو، هندوانه، اسفناج، كدو، خیار، انار، شفتالو، كاهو، دوغ و ماست
ج - علایم بیماری دراثر غلبه صفرا:
یرقان، زردی دندان،تب،ریختن مو،كورك درسر، دردگوش وشقیقه،درد دهان، خشكی دهان وبینی تشنگی وسوزش معده ،صدای گوش ،خشكی مفاصل، سیاتالژی، بثورات، حصبه ونوبه، ، لذت ازنسیم سرد، عدم اعتدال، بیقراری، استفراغ صفراوی، بی میلی به خوراك، خواب دیدن گرما، آتش وخورشید
د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
نخوردن غذاهای باطبع گرم وخشك مخصوصا درفصول گرم، قرار نگرفتن درمعرض تابش خورشید ویادر نقاط گرم مانند حمام گرم ، پیشگیری ازوقوع ناملایمات وپیش آمدهای نامناسب مانندترس واضطراب
خوردن دم كرده گل بنفشه + لیمو عمانی
4-آدمهای با مزاج (طبع) گرم و تر (دموی مزاج)
الف - تیپ و ظاهر :
سرخی وبرافروختگی/قرمزی اسكلرا/تعریق فراوان(عرق گرم)/تنومند، چاقی ودرشتی بدن
ب - از نظر بازتابهای روانی و رفتاری : علاقه به ادبیات وموسیقی، استعدادشاعری، علاقه به طبیعت، اهل عشق ومحبت، بلندپرواز، دوراندیش، اهل خیر ومعنویت، شجاع و جسور،
خوش اخلاق و خوش رو، دارای توان ریسك، اعتماد به نفس بالا،دارای استعدادشقاوت (آنی)
سخاوتمند،تنوع طلب وبی علاقه بكارتكراری،بی نظم،
بدحال درتابستان، دارای هوش وحافظه برتر، نوع دوست، میل وتوان جنسی زیاد، سریع وچالاك- پرانرژی
پ-از نظرسازگاری باغذاها :
سازگاربا غذا های سرد و اندكی مایل به خشكی چون غوره، شاه توت، سنجد، تمر، گشنیز، نارنج، لیمو، پرتقال، نارنگی، گلابی، برنج
ج - علایم بیماری دراثر غلبه دم:
سرخی رنگ بدن وزبان، قرمزی چشم ، سنگینی سر، خالی شدن زیرپا، سستی وكاهلی اعضا، گرگرفتگی، حواس پرتی، خمیازه، دهان دره، بروز برخی جوشهادربدن، وگاهی خونریزی لثه ها وبینی كندی ذهن، دردگلووپیشانی، آبریزش، ذاتالجنب، درداستخوان، گزگزپوست، امتلا، هپاتیت، سردرد جلوی پیشانی، ورم طحال ودستگاه تناسلی، خواب رؤیا های سرخ وخونین
د- پیشگیری از بروز غلبه خلط :
امساك درخوردن غذای طبع گرم وپیشگیری از بروز یبوست باخوردن سبزیجات تازه، وخوردن غذا های سازگار باطبع فرد 
ابلاغ حکم نماینده موسسه حجامت ایران در استان خراسان شمالی
