راهکارهای حفظ سلامتی در فصل بهار
از منظر طب ایرانی
نويسنده: دکتر فاطمه مرادی
تعريف منجمان و طبيبان از فصل بهار متفاوت است. از نظر طبيبان فصل بهار نزديك به 50 روز (كمتر از دو ماه) است و در واقع برهه اى از سال است كه مردم سرزمين هاى معتدل نيازمند پوشيدن لباس گرم به علت سردى هوا و يا خنك كردن هوا به علت گرمى آن نباشند. اين زمان ابتداى سبزى و خرمى زمين است و گياهان و گل ها با شروع اين فصل رشد مى كنند. حيوانات و انسان ها به علت فرا رسيدن هواى معتدل به شادى و سرور مى پردازند. اطبا براى حفظ تندرستى در اين فصل چند توصيه دارند:
1. پاكسازى بدن
طبق نظر حكماى طب سنتى در فصل زمستان خلط ها در بدن منجمد شده و تجمع مى يابند. با آغاز گرما در فصل بهار، اين مواد جريان يافته و به عروق و اعضاى مختلف مى ريزند. اين حركت مى تواند موجب برخى از بيمارى ها شود. به همين دليل روش هاى گوناگونى براى پاك كردن بدن از اين مواد توصيه شده است.
الف) فصد يا رگ زدن كه بهار مناسب ترين فصل جهت فصد است.
ب) قى كردن (1)
ج) ايجاد اسهال
2. تغذيه
الف) همان طور كه ذكر شد در فصل زمستان خلط ها در بدن جمع شده اند، پس در بهار بدن ما به غذاى کمترى نياز دارد. از سوى ديگر دستگاه گوارش در بهار گرم مى شود و قوه ى هاضمه قوى مى گردد پس نبايد خالى بماند. بنابراین توصيه می شود در اين فصل بيشتر از غذاهاى «مُزَوّره» (2) استفاده كنيم كه ارزش غذايى كمى دارند.
ب) در بهار بايد از خوردنى ها و آشاميدنى هاى گرم و تر، فعاليت بدنى و استحمام بيش از حد اجتناب كنيم، چون مزاج بهار «گرم و تر» است و اين اقدامات نيز بدن را گرم و تر می كنند و می توانند باعث بيمارى هاى گرم و تر شوند.
ج) بايد از خوردن غذاهاى شور، تلخ، تند و يا حاوى گوشت زياد پرهيز كرد و از شربت هاى خنك مثل شربت غوره، انار و سكنجبين بيشتر استفاده كرد.
3. فعاليت بدنى
فعاليت بدنى بايد در حد متوسط باشد؛ اگر ورزش و فعاليت سنگين انجام دهيم، گرماى زيادى در بدن توليد مى شود كه موجب حركت خلط هاى فوق الذكر در بدن مى گردد. به علاوه فعاليت بدنى كم نيز فايده اى براى بدن ندارد.
4. لباس
در سرزمين هايى كه بهار در آن كمى سرد است، لباس پنبه اى مناسب است. اما در سرزمين هايى مثل هند، كه بهار كمى گرم است، بهترين لباس پوست سنجاب است. كرباس نرم نيز توصيه شده است.
منابع
- عقيلى خراسانى شيرازى محمدحسین. خلاصه الحكمه. جلد دوم. ناظم اسماعيل (مصحح). قم: اسماعيليان؛ 1385.
- جرجانی سید اسماعیل. الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه. جلد دوم. تاجبخش حسن (مصحح). چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران؛ 1384.
- جرجانی سید اسماعیل. ذخیره خوارزمشاهی. کتاب سوم. محرری محمدرضا (مصحح). تهران: فرهنگستان علوم پزشکی؛ 1380.
[1] در طب سنتى ايران «استفراغ» به معناى دفع مواد زايد از بدن است و «قى كردن» به معناى خروج مواد موجود در معده از طريق دهان- vomiting- به كار مى رود.
[2] غذاى شكم پركن، غذايى كه بيمار را دهند، تقلب شده، ساختگى