آويشن برگ يك گياه است . يك نوع از آن كه به فارسي مرزه نام دارد داراي برگهاي گر و نوع ديگر برگهاي بلند و باريك نوعي كه در كوه مي رويد پهن و گرد است.
يك نوع آن كه سياه است به آويشن مزه تند و خشبو هستند و كل همه آنها كبود رنگ است.
طبيعت آن گرم و خشك در آخر دوم است. نوعي كه در كوه مي رويد گرمي و خشكي آن بيشتر است.
اين گياه باز كننده گرفتگي ها ، رطوبت گير ، كمك به خروج بادها و بلغم ها ، اشتها آور و افزايش ميل جنسي ، تنقيه ريه و معده و روده و كبد از رطوبتها و بلغم ها ، مسكن درد دندان و باسن در اثر غلبه سردي ، درد مثانه و رحم ، ادرار آور ، قاعده آور با نيروي پاد زهري مي باشد.
خوردن آن با آب انجير براي تنگي نفس و زجر تنفسي و سرفه و خوردن انجير خشك با آويشن رنگ صورت را زيبا كرده و باعث تعريق مي شود.
اگر داروهاي گياهي مسهل را با آّب آويشن بپزيد بدي هضم وفسادهضم معده ، عفونت غذا و ترش كردن ، استفراغ ، درد دهانه معده ، قولنج در اثر غلبه باد و بلغم ، درد روده اي ، دل پيچه . خروج كرم كدو و كرم معده را برطرف مي كند كه با عسل بهتر است . خوردن آن با آّب كرفس براي شكستن سنگ كليه ، خروج ادرار به سختي و با آب انگور پخته براي دفع ضررهاي مواد مخدر مفيد است . با سكنجبين براي دفع ضررهاي جنين ، با بادروج و ترب براي درد باسن و سنگيني در اثر غلبه رطوبت بدن و با روغن زيتون براي انواع درد روده اي و دلپيچه ، خوردن آويشن كه در سركه خيسانده باشند و سكنجبين كه از آن سركه درست شده سرفه را درمان مي كند .
براي طحال مفيد و با پنير تازه براي چاق شدن و اگر از آويشن و عسل يك انگشت در روز بخوريد براي درمان سرفه و ورم زبان كوچك و ريه ، عقرب گزيدگي و گزش ساير حشرات ، جويدن آن براي تسكين درد دندان و تقويت چشم و خوردن آن با غذاهاي غليظ باعث خوشبويي آن و كمك به هضم زودتر و لذت بردن از غذا مي شود.
آويشن براي چشم مضر است.
مضمضه كردن آن با زيره و سركه براي درد دندان و گلو و مانند سرمه كشيدن آن براي رفع شبكوري و لكه سفيدي كه در سياهي چشم افتاده مفيد است و ريختن قطره آن با روغن ایرسا در بيني باعث خروج اخلاط و ضايعات رطوبتي و ريختن آن در گوش باعث درمان سنگيني گوش و كاهش شنوايي و با شير براي درد گوش و ضماد آن با عسل براي درمان ورمهاي سخت و دردهاي سياتيكي ، با روغن زيتون و زيره براي فتق ناف اطفال مفيد است.
اگر آن را پخته در حمام بر بدن بماليد براي چرب ، خارش بدن ، يرقان و دود كردن آن مانند اسفند بر آتش براي گريزاندن حشرات و جوشادن آن با عناب و آب براي تصفيه خون غليظ مؤثر مي باشد.
مسهل سودا و بلغم سوخته ضعيفتر از افتيمون مي باشد
اگر آو يشن را با نمك و سركه بخوريد مسهل سودا و بلغم ادرار آور و قاعده آور است.
مرباي آن با عسل در دفع سموم و بيماري هاي سرد قوي و چون هر شب از آن استفاده شود باعث تقويت ذهن و زيبايي رنگ صورت و جلوگيري از اشك ريزش مي باشد
روغن كل آن براي فلج نيمه بدن ، سستي ماهيچه هاي صورت ( در يك طرف آن باعث كج شدن صورت مي گردد )، تشنج ، سستي و بي حسي عضوي بدن ، دردهاي پشت و مفاصل ، قولنج ، بيماريهاي معده و روده مفيد است.
تخم آويشن از برگ آن قويتر است و درمان يرقان ، تقويت نيروي جنسي و جويدن آن باعث كاهش درد دندان ، تحريك اشتها مي شود
آويشن براي ريه مضر است و مصلح آن سركه است.