تاريخ مشاوره : جمعه 3/4/1390
تاريخ پاسخ : جمعه 3/4/1390
تحصيلات : ليسانس
سن : 34
گروه : طب سنتی اسلامی
سوال : باسلام وخسته نباشید مدت دوسال است که اطراف زانوی راستم متورم شده وگاهی اوقات ورم کمترشده وبالعکس همراه با دردی شدید به دکتر رضامنتظرمتخصص طب سنتی مراجعه کردم ولی نتیجعی نگرفتم لطفا راهنمایی کنید ممنون.
پاسخ : با تشکرازمشاوره :آرتروز زانو (به انگلیسی: Knee Osteoarthritis) از عوامل شایع ایجاد درد در افراد بالاتر از چهل سال است.آرتروزمفصل زانو، شایعترین بیماری تخریبی ازمیان مفاصل بدن میباشد.میزان ابتلا در خانمها نسبت به آقایان بیشتر است.
آرتروز یک بیماری تخریبی در مفصل است که ازآن به بیماری مفصلی پیشرونده یاد میشود.از این بیماری به نام‌های استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز یاد می کنند.تخریب پیشرونده مفصل در جامعه ما به نام آرتروز معروف است.با توجه به اینکه بیماری با افزایش سن پیشرفت می‌کند به آرتریت پیری نیز معروف است.علاوه برسن، علل ژنتیکی و مزاجی، نوع شغل و حرفه، چاقی، عوامل هورمونی و نژاد نیز می‌تواند در بروزاین بیماری دخیل باشند.
مهمترین نشانه آرتروز زانو
مهمترین مشخصه آرتروز، تخریب تدریجی غضروف مفصلی است.قسمت دو انتهای هر استخوان، از غضروف که بافتی است انعطاف پذیر ساخته شده‌است.با شروع بیماری آرتروز زانو، غضروف انتهای تحتانی استخوان فمور(ران) و غضروف قسمت فوقانی استخوان درشت‌نی به تدریج دچار تغییرات تخریبی(دژنراتیو) میگردد.به همین ترتیب درگیری و آسیب غضروف کشکک به آرتروز این ناحیه منجر میشود.بنابراین آرتروز مفصل زانو در دو ناحیه تیبیوفمورال (مفصلی که بین استخوان ران و ساق ایجاد میشود) و مفصل کشککی-رانی می‌تواند ایجاد شود.
علت اصلی تخریب غضروف در بیماری آرتروز، عدم وجود عروق خونی جهت تغذیه این ناحیه میباشد و ازطرفی غضروف مفصلی فاقد عصب است و به هنگام آسیب دردی حس نمی‌شود که همین مسئله زمینه تخریب بیشتر را فراهم می‌کند.البته تغذیه غضروف ازطریق غشاء سینوویوم و حرکات مفصل انجام میشود.
عوامل زمینه ساز از نظر طب کلاسیک
عواملی که روند آرتروز زانو را تسهیل می کنند عبارتنداز:
۱- ضربه
۲-پارگی عناصر مفصل زانو (مثلا منیسک ها، رباط‌ها و کپسول مفصلی)
۳-بیماری کندرومالاسی کشکک (نرم شدن غضروف زیر کشکک) و موارد دررفتگی مکرر آن
۴-شکستگی‌ها ی درون مفصلی و دررفتگی‌ها
۵-وجود بیماری‌های مفصلی (همانند آرتریت روماتوئید یا بیماری عفونی در مفصل و...)
۶-تغییر شکل‌ها(دفورمیتی ها)ی مفصل زانو که عبارتنداز:
پای ضربدری / پای پرانتزی / خم شدن مفصل زانو
حرکت بیش از اندازه مفصل به سمت عقب یا عقب زدگی زانو(هیپراکستنشن زانو)
۷-عدم کنترل فعالیت‌های روزمره که منجر به استرس بیش از اندازه به ناحیه زانو میگردد(مواردی چون چهارزانو نشستن، دوزانو نشستن، توالت طولانی مدت غیرفرنگی و بالا و پایین رفتن از پله‌ها به دفعات متوالی به خصوص پله‌هایی که شیب تند دارند)
۸-شغل و حرفه‌ای که باعث فشار بیش ازحد به زانو میشود به ویژه افرادی که درطول فعالیت‌های کاری سخت، هیچگونه استراحتی به مفاصل جهت ترمیم و احیائ مجدد نمی‌دهند.
9-چاقی
10-عوامل ژنتیکی
11-بیماری استئوکندریت دیسکان
12-کیست منیسک
13-منیسک دیسکی شکل
14-بی ثباتی زانو به علت شلی رباط ها
علایم و نشانه‌ها
علایم و نشانه‌های آرتروز زانو ممکن است درارتباط با موارد زیر باشد:
-درد که با پیشرفت بیماری ایجاد میشود
-تغییر وضعیت عناصرمفصلی همانند التهاب تاندون‌ها و بورس‌ها، ضخیم شدن غشاء سینوویال و درگیرشدن استخوان‌های زیرغضروف که از عوامل مهم ایجاد درد مفصل زانو می‌باشند
-خشکی مفصلی
-کاهش دامنه حرکتی مفصل که در مراحل پیشرفته بیماری ایجاد میشود
-ضعف و آتروفی عضلات اطراف مفصل که در موارد کاهش دامنه حرکتی بوجود می‌آید
-گاها وجود کریپتاسیون در حرکات مفصل
-گاهی تجمع مایع در مفصل(Joint Efusion) دیده میشود.، وجود افیوژن در مفصل، مگر پس از فعالیت زیاد بعید است.
-دگرریختی یا تغییرشکل در مفصل که درارتباط با آرتروز زانو بیشتر به صورت پای پرانتزی (Genu Varum) است
-احتمال ایجاد کیست در ناحیه پشت مفصل که به کیست بیکر(Baker Cyst) معروف است
یافته‌های شایع رادیولوژی
مهمترین نتایج رادیولوژی از ناحیه زانوی بیماران مبتلا به آرتروز زانو عبارتنداز:
کاهش فضای مفصلی به خصوص در سمت داخل زانو.با توجه به وضعیت مفصل زانو (سطوح مفصلی کوندیل‌های داخلی-خارجی استخوان ران با سطوح کوندیل‌های داخلی-خارجی درشت نی) سطوح داخلی مفصل بیشتراز سطوح خارجی درگیرمی شود. غضروف در عکس رادیولوژی مشخص نمی‌باشد و ازطریق فضاهای مفصلی است که متوجه میزان آسیب می‌شویم
وجود اسکلروز زیر غضروف
ایجاد زواید استخوانی به نام استئوفیت در حاشیه استخوان‌های مفصل
درمان
در طب کلاسیک
درمان آرتروز زانو با توجه به مشکل بیمار می تواند درارتباط با موارد زیر باشد:
1-درمان دارویی طبق نظر پزشک متخصص مربوطه
2-کاهش وزن درصورت وجود چاقی
3-کنترل فعالیت‌های روزمره(پرهیزازچهار زانو نشستن، پرهیزاز دو زانو نشستن، کاهش شیب پله‌های منزل، بالا و پایین رفتن از پله‌ها به صورت یک پله-یک پله که مستلزم صبر و حوصله میباشد، پرهیزاز وضعیت‌های ثابت که زانو در یک حالت به مدت طولانی قرار میگیرد و درنهایت عدم انجام حرکات جهشی-چرخشی و تند)
4-تقویت عضلات اطراف مفصل زانو.با تقویت عضلات میزان فشار روی مفاصل کاهش می‌یابد که نوع تمرین و شدت آن ازطریق فیزیوتراپیست تنظیم میشود
5-تحرک مفصل به صورت کنترل شده.با توجه به اینکه غضروف فاقد عروق خونی است، حرکات طبیعی نقش بسزایی در تغذیه غضروف دارد
6-حرکات و فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد می‌شوند حتماً ترک شود
7-تنظیم یک برنامه درمانی برای بیمار توسط فیزیوتراپیست به خصوص در مواردی که بیماری شدت یافته و احتمال زمین گیر شدن وجود دارد.بهتر است در موارد شدید بیماری تنظیم برنامه درمانی در ارتباط با محیط فرد صورت گیرد، مسائلی ازقبیل استفاده از تخت، تنظیم ارتفاع تخت با توجه به قد فرد و به ویژه آموزش استفاده از وسایل کمکی همانند عصا و واکر.مثلا تنظیم ارتفاع واکر با توجه به قد فرد در بسیاری از موارد، راه رفتن بیمار را تسهیل می‌کند.
8-استفاده از زانوبند و وسایل کمکی طبق نظر متخصص مربوطه یا مشاوره با فیزیوتراپیست
9-آب درمانی(هیدروتراپی)
10-برنامه تمرینات هوازی
11-درمان با عمل جراحی.زمانیکه درد و مشکلات مفصل خیلی شدید است، عمل جراحی طبق نظر پزشک متخصص جراحی ارتوپد ضرورت می‌یابد.
عمل‌های جراحی در موارد آرتروز مفصل زانو
جراحی در ناحیه زانو می تواند شامل موارد زیر باشد:
تعویض مفصل زانو
برداشتن کشکک در مواردی که مفصل پاتلوفمورال شدیدا درگیراست (پاتلکتومی)
تنظیم سطوح و عناصر مفصلی درگیر(Debridement).شامل برداشتن استئوفیت ها، سینوکتومی(به هنگام افزایش ضخامت غشای سینویال) و برداشت اجسام آزاد(loose body) در مفصل است.گاهی کناره غضروف‌ها و منیسک‌های ریش ریش شده برداشته شده و مفصل پاک و تمیز می گردد.تمیزکردن و یا تنظیم عناصر مفصلی درگیر زانو ممکن است با آرتروسکوپی و یا بدون آرتروسکوپی انجام گردد.
استئوتومی.زمانیکه دفورمیتی یا تغییرشکل در زانو وجود دارد(مثلا به هنگام ایجاد پای پرانتزی یا ژنوواروم)
برداشتن سطوح مفصلی و جوش دادن دو استخوان که به این عمل آرترودز(Arthrodesis) یا فیوژن می گویند.
از نظر طب سنتی
عامل این بیماری استفاده کردن از غذاها و دواهای شیمیایی و افراط در تحرک بخصوص فشار بر مفاصل و زانو میباشد، بین مفصلها ماده ای ژله ای مانند در انسان میباشد که این ژل حالت لغزندگی دارد و موجب هر چه راحتتر خم و راست شدن مفصل میباشد که متأسفانه با استفاده از روغنهای نباتی مایع و جامد این ژل اثر خود را از دست میدهد.
در این بیماری خم و راست شدن مفاصل سخت میشود و دردی شدید متوجه بیمار میگردد و در گاهی از اوقات همراه با ورم میباشد.
بیماری آرتروز شروعی تدریجی و سیری پیشرونده دارد و سال به سال شدیدتر می شود. اولین علامت آرتروز، درد مفصل است.
این درد با فعالیت بدنی بدتر شده و با استراحت بهتر می شود. هنگام بیدار شدن از خواب ، بیمار احساس می کند مفاصل او سفت شده اند و پس از 5 تا 10 دقیقه این حالت از میان می رود.
با پیشرفت بیماری آرتروز، به مرور زمان دامنه حرکات مفصل گرفتار کم و کمتر می شود و ممکن است مفصل خشک و بی حرکت شود.
گاهی مایع در مفصل مبتلا به آرتروز تجمع پیدا می کند.آرتروز ستون فقرات ممکن است به نخاع یا اعصاب نخاعی فشار وارد کند و مشکلاتی را برای بیمار به وجود آورد.
درمان پیشنهادی آرتروز
1-اصلاح مزاج و تنظیم تغذیه تحت نظر یک پزشک طب سنتی داشته باشید
2-شربت عرق کاسنی و عسل روزی 1 لیوان میل شود
3-اسپند روزی 1 قاشق چایخوری با آب میل شود
4-صبحانه مفصل و شام سر شب و نهار نصفه میل شود
5-حجامت عام و تکرار آن دو هفته بعد
6-دمکرده گل گاوزبان شبی یک لیوان میل شود
7-نرمش و پیاده روی روزی 1 ساعت .
8-دمکرده رازیانه روزی 1 لیوان میل شود در خانمها
9-ماساژ موضع درد با روغن بادام تلخ روزی 3 مرتبه 
ابلاغ حکم نماینده موسسه حجامت ایران در استان خراسان شمالی
