تاريخ مشاوره : چهارشنبه 7/2/1390
تاريخ پاسخ : شنبه 10/2/1390
تحصيلات : فوق ديپلم
سن : 25
گروه : طب سنتی اسلامی
سوال : سلام.برای مشکل شقاق مقعدی که دچار خونریزی هم میشود چه درمانی را پیشنهاد میکنید.ممنون.
پاسخ : باتشکراز مشاوره : دوست گرامی شقاق مقعد یا ” فیشرآنال” (Anal Fissure ) بدنال یبوست و خشکی مزاج بوجود می آید ، برای آشنایی با یبوست موارد زیر ارائه میشود.
یبوست یا خشکی مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که به موجب آن مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت میشوند و دفع آنها با درد و سختی همراه میشود.
یبوست حاد ممکن است سبب بسته شدن روده شود، که به نوبهٔ خود ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد.
علل بروز این عارضه ممکن است سوء مزاج گوارشی و رژیم غذایی نامناسب، بر هم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی و یا آناتومی بدن باشد. روش‌های درمان شامل اصلاح مزاج و رژیم غذایی و تمرینات ورزشی است.
علل یبوست
علت اصلی معمولاً کندی سرعت عبور مواد از کولون و یا اختلال دفع است. برخی از بیماری‌ها موجب یبوست میشوند مانند غلبه اخلاط خشک (سودا و صفرا) و رژیم کم‌فیبر یا کم‌آبی، کم‌کاری تیروئید، بیماری دیابت، تومورها و سرطان‌های روده.
عوامل تشدید
عوامل شایعی که یبوست را تشدید می‌کند عبارتند از: متناسب نبودن تغذیه با مزاج سرشتی، نداشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه‌ها، کم مصرف کردن مایعات و نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب. مصرف برخی از داروها مثل داروهای ضد فشارخون بالا و برخی داروهای پایین آورندهٔ چربی خون هم در ایجاد یبوست موثرند. شرایط فیزیولوژیکی مثل حاملگی و افزایش سن، تعدادی از بیماری‌ها که با کاهش حرکت همراه است مانند قطع نخاعی یا بیماری‌های عضلانی مثل دیستروفی عضلانی نیز از علل یبوست‌اند.
برخی بیماری‌های روده بزرگ که به جهت اختلال در حرکات روده بزرگ میباشد مثل بیماری رودهٔ تحریک‌پذیر، بیماری‌های مرتبط به عضلات کف لگن و بالاخره افسردگی از علل دیگر ایجاد یبوست هستند.مصرف مواد مخدر و هم چنین قرص های حاوی مواد مخدر سنتی و صنعتی همانند ترامادول و متادون نیز میتواند باعث ایجادسردی و خشکی مزاج و یبوست گردد
شقاق مقعد یا ” فیشرآنال” (Anal Fissure )
شقاق مقعد عبارت است از پارگی یا شکاف در ناحیه مقعد. این بیماری در تمام سنین و حتی در شیرخواران نیز رخ می‌دهد. شقاق معمولا بدنبال یبوست و دفع یک مدفوع قطور و سفت و گاهی بدنبال اسهال شدید رخ می دهد . بندرت دخول از راه مقعد و یا بیماری کرون باعث شقاق می شود . شقاق توسط معاینه بالینی پزشک و مشاهده مقعد تشخیص داده می شود . بعد از بهبود از مرحله دردناک شدید دیدن روده بزرگ با کولونوسکوپی خصوصا در افراد بالای پنجاه سال و درمواردی که خونریزی داشته اند توصیه می شود .
شقاق اگربیشتر از شش هفته طول بکشد فرم مزمن نامیده می شود . شقاق باعث اسپاسم عضله اسفنکترمقعد می شود که علاوه برایجاد درد هنگام دفع کردن به علت تماس با مدفوع ، باعث کندی بهبود شقاق نیز می شود . دریک چهارم افراد درطول زندگی شقاق ایجاد می شود. شقاق ممکن است با درد ، خونریزی و احساس سوزش بعد از دفع مدفوع باشد . درد ممکن است چند دقیقه تاچند ساعت طول کشیده و علایم بعد از هر بار دفع تکرار شوند . در موارد مزمن خونریزی کم بوده یا متوقف می شود ولی درد ادامه دارد . ممکن است خارش یا سوزش مقعد نیز وجود داشته با شد .
* علایم شایع
-درد و شدید به هنگام عبور مدفوع سخت یا حجیم. امکان دارد تا یک ساعت نیز طول بکشد. درد دوباره با اجابت مزاج بعدی بر می‌گردد.
-درد به هنگام نشستن روی یک جسم سخت
-وجود رگه‌هایی از خون روی کاغذ توالت، لباس زیر، یا پوشک بچه
-خارش اطراف مقعد
-کودکان مبتلا ممکن است از اجابت مزاج امتناع کنند.
* علل
علت دقیق آن از نظر پزشکی کلاسیک نامشخص است، اما در طب سنتی عوامل سرد و خشکی زا که منجر به یبوست میشوند علت فیشر آنال محسوب میشوند
* عوامل افزایش‌دهنده خطر : هرعارضه یا سوء مزاجی که موجب غلبه سردی یا خشکی در طبیعت فرد میشود میتواند موجب زخم مقعد شود مثل:
-یبوست
-بارداری‌های متعدد
-سرطان خون
-بیماری کُرون
-بیماری‌های نقص ایمنی
-رابطه جنسی از راه مقعد
-سوء استفاده جنسی
* پیشگیری
-جلوی بروز یبوست را با اقدامات زیر بگیرید: پرهیز از خوردن مواد سودا زا یا سرد وخشک در برنامه غذایی
ـ روزانه متناسب با مزاج چند لیوان آب بنوشید.
ـ غذای پرفیبر مصرف نمایید.
ـ در صورت لزوم، از داروهای شل‌کننده مدفوع یا ملینها استفاده نمایید.
-به هنگام اجابت مزاج، فشار بیش از اندازه وارد نیاورید
عواقب مورد انتظار
اغلب بزرگسالان در عرض ۶-۴ هفته با درمان خوب میشوند، به نحوی که دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و کودکان کم سن، بعد از شل کردن مدفوع بهبود می‌یابند.
* عوارض احتمالی
تشکیل جوشگاه در محل زخم به نحوی که دفع مدفوع را با مشکل روبرو کند.
* تشخیص :
اقدامات تشخیصی کاملتر در مواردی لازم است که علل دیگری مانند کرون یا سوء استفاده جنسی برای ایجاد شقاق مطرح باشد و انجام این اقدامات بر حسب مورد ، توسط پزشک معالج طراحی می شود .
شقاق های معمولی عموما در پایین یابالای ( ساعت ۱۲ و ۶ ) سوراخ مقعد بوده و اگر شقاق در جای دیگری دیده شود باید به فکر علل غیر معمول مانند کرون یا سوء استفاده جنسی بود .
مصرف پمادهای مسکن ، ضد التهاب ، استروئید هاو پمادهای نقش درمانی ندارند.
درکودکان مبتلا به نوع مزمن شقاق که بادرمانهای طبی بهبود نیافته است شل و گشادکردن عضله اسفنکتری مقعد توسط والدین به طور روزانه و به روشی که پزشک آموزش می دهد معمولا باعث بهبود شقاق شده و نیاز به جراحی را مرتفع می سازد .
* مطالب درمانی
لازم به توضیح است درمان اساسی رفع سوء مزاج و تنظیم تغذیه بیمار است و اصلاح عادات غذایی و بر طرف کردن یبوست است ، استفاده از مسکنها درمان تسکینی محسوب میشوند.
درصورت بهبود یبوست و رفع اسپاسم عضله اسفنکتر شقاق عموما بهبود می یابد . درمان اولیه متوجه بهبود یبوست و نرم کردن مدفوع و رفع اسپاسم است که بااین تمهیدات در ۹۵ درصد موارد شقاق خوب می شود .اگر شقاق خوب نشد یا مرتبا عود کند نیاز به جراحی دارد .
پس از اجابت مزاج، باید مقعد به آرامی با صابون شسته شود.برای برطرف کردن اسپاسم عظلانی و درد در اطراف مقعد، باید حوله گرم روی محل گذاشته شود.نشستن در لگن حاوی آب گرم نیز درد را تخفیف می‌دهد. ارتقاع آب در لگن باید حدود ۲۰ سانتیمتر باشد. روزانه ۳-۲ بار و هر بار برای ۲۰-۱۰ دقیقه از این روش استفاده میشود.
در صورت تشدید مشکل و عدم درمان برای رد سایر علل خونریزی مقعدی یا خونریزی از راست روده، مقعد و راست روده با وسایل مخصوص (آنوسکپ، سیگموییدوسکپ) بررسی میشوند.
* دستورات دارویی و مراقبتی فیشر :
۱- رژیم پر فیبر : مصرف نان سبوسدار ، میوه جات و سبزیجات از قبیل کاهو ، آلو ، گلابی ، انجیر به میزان کافی در روز .
۲- شستشوی کافی با اب گرم پس از اجابت مزاج .
۳- نشستن در لگن آب گرم به مدت ۲۰- ۱۵ دقیقه حداقل ۳ مرتبه در روز ، البته بر حسب شدت درد و بیماری می تواند افزایش یابد .
۴- خودداری از نشستن طولانی در دستشویی موقع اجابت مزاج .
۵- استفاده از پماد (B111 ) طبق دستور پزشک بخصوص ۱۵ دقیقه قبل از اجابت مزاج و یا ۴-۳ مرتبه در روز .
۶-استفاده از پودر پسیلیوم یا دانه اسفرزه ( یک قاشق داخل لیوان آب +شکر و آب لیمو ) ۳-۲ مرتبه در روز جهت نرم شدن مدفوع .
* درمان جراحی :
درمان جراحی باید فقط در مواردی که شقاق بعد از سه ماه مصرف درمانهای طبی بهبود نیافته باشد انجام شود . ندرتا جراحی شقاق باعث بی اختیاری در کنترل مدفوع و یا دفع گاز می شود که معمولا موقت است .
پیشنهاد درمانی براساس طب سنتی
1-اصلاح مزاج و تنظیم رژیم غذای بر اساس مزاج سرشتی
2-عناب روزی 7 عدد
3-میوه تمر هندی روزی 2 عدد
4-نرمش ملایم و پیاده روی روزی 1 ساعت
5-پرهیز از مصرف مواد خشک
6- حجامت عام و ساکرال 
ابلاغ حکم نماینده موسسه حجامت ایران در استان خراسان شمالی
