به پایگاه اطلاع رسانی طبيب خراسان | اولين سامانه جامع اطلاع رساني مكاتب طبی كل نگر ايران خوش آمدید.

حجامت یک رفتار سلامت زا می باشدکه جزء احکام امضائی اسلام است و به عنوان یك سنت الهی در روایات و سیره پیامبران وائمه اطهار(ع)مطرح گردیده وپیامبر اسلام صلی الله علیه وآله علیهم السلام پیرامون ویژگی ها وآداب اجرایی آن نکات فراوانی را به امت اسلام یادآور شده و خود نیز به این سنت عمل می کرده اند.این رفتار سلامت زا از نظرتاریخی دارای سابقه ای طولانی است که براساس گزارشات تاریخی به هفت هزار سال بالغ می گردد وحکمای بزرگی چون محمد زکریای رازی. شیخ الرئیس ابوعلی سینا. سید اسماعیل جرجانی در روش درمانی خود از آن بهره های فراوانی جسته اند.
براساس متن صریح روایات ونظرات حکماء وگزارشات علمی موجود حجامت میتواندنقش مهمی در زمینه پیشگیری ودرمان بیماریها داشته باشد که نقش پروفیلاکسی آن از طریق تنظیم سیستم ایمنی بدن انسان نقشی قطعی است.باتوجه به اینکه روشهای طب طبیعی مانند حجامت بطور کلی برمبنای احیای طبیعت بدن وافزایش انرژیهای درونی وتنظیم سیستم های خودکار درجهت مبارزه با عامل بیماریزا وحفظ تعادل بدن استوار میباشد. لذا کسانیکه یک الی سه بار حجامت انجام میدهند نرخ سلامت خود را افزایش داده اند .
اینک در رویکرد دوباره جامعه جهانی طب به سوی طب جایگزین (Alternative Medicine)وجامع نگر حجامت مورد استقبال جوامع پزشکی ومردم قرار گرفته است. بامطالعات علمی به همراه انجام حجامت در جوامع معتقد می توان از حجامت یک رفتار پیام آور سلامت ارایه داد.علاقمندی ملت مسلمان ایران به احیای فرهنگ درمانی اسلام ریشه عمیق این سنت الهی در اعتقادات دینی وبعد پیشگیرانه آن در درمان و همچنین ویزگی بدون عوارض بودن آن- زمینه ای است که میتوان با ساماندهی علمی واجرایی متناسب بانظام درمانی جاری کشور از آن در درمان بهره جست و از بار عظیم وابستگی ارزی کشور کاست وبا تلاش علمی در جهت توجیه آن به تولید وباور علمی وفرهنگی کشور افزود.


حجامت یعنی چه؟
حجامت اصطلاحا به روشی از خونگیری اطلاق می شود كه جهت درمان بعضی از بیماریها بكار می رود و در طب سنتی نیز به عنوان ركن درمان به حساب می آید در زبان علمی از حجامت با عناوین زیر یاد می شود (scarification Wetcupping. Bloodletting. Drycupping) البته با توجه به مفاهیمی كه ازدیدگاه اسلام به دست می آید واژه های نامبرده كامل نیستند.

روش انجام حجامت چگونه است؟
پس از معاینه و اخذ شرح حال از بیمار ، موضعی كه برای حجامت تعیین شده است ضد عفونی گشته ،سپس با لیوان حجامت كه به صورت یكبار مصرف ساخته شده به مدت چند دقیقه بادكش می شود بعد از ایجاد انبساط توسط تیغ یكبار مصرف و استریل جراحی چند خراش سطحی ایجاد می گردد . آنگاه به تناسب وضعیت جسمی ،بالینی و عروقی بیمار در سه الی پنج مرحله ازوی خون گرفته می شود .این عملیات مجموعا در مدت حدود 20دقیقه انجام میشود كه خون گرفته شده حداكثر به 50 تا70 سی سی بالغ میگردد در حجامت خشك مرحله خونگیری انجام نمیشود.


حجامت تاچه حد جنبه علمی دارد؟
تلاش علمی برای توجیه حجامت ، درجهان شروع شده است و تالیفاتی دراین زمینه منتشرگردیده است .کتابهای حجامت ازدیدگاه اسلام تالیف استاد حسین خیراندیش وطب اسلامی گنجینه سلامتی تالیف دکتر رضا منتظر از تالیفات انتشار یافته در ایران است که نتیجه سالها تلاش همه جانبه محققین ایرانی می باشد . كتاب حجامت یك روش درمانی آزموده شده،حاصل پژوهشی است كه آقای (دكتر یوهان آبله)در كشور آلمان انجام داده است كتاب(cupping therapy)حاصل مطالعات آقای دكتر(Likay chirali)است كه در كشور امریكا انجام شده است ،مركز تحقیقات طب جایگزین در ایالت نیویورك نیز مشغول فعالیت پیرامون حجامت است .
در كشورچین پیرامون مكانیسم اثرو كاربرد حجامت گرم و خشك مطالعاتی صورت گرفته است در كشور مصر پزشكان متخصص تحقیقاتی را پیرامون اثرحجامت بر بیماریهای گوناگون منتشر ساخته اند .جمعی از پزشكان كشور سوریه تحقیقاتی را پیرامون حجامت شروع كرده و گزارش اول آنان در كتاب (دوائ العجیب ) منتشر گردیده است .در دانشگاههای كشور موضوعات متعددی به صورت پایان نامه دكترا تدوین شده است پزشكان و محققان عضو موسسه تحقیقات حجامت ایران نیز در تیم های گوناگون پژوهشی سازماندهی شده و درمان بیماریهای مختلف را با روش حجامت مورد تحقیق قرارداده اند و در این زمینه اطلاعات ارزشمندی را به دست آورده اند ،گزارش اولیه این تحقیقات در بیش از چهل مقاله تدوین و در موسسه قابل ارائه می باشد.

آیا همه پزشكان ،حجامت را به بیماران توصیه می كنند؟
خیر اطلاعات پیرامون حجامت در جامعه پزشكی محدود است.به طور كلی در دانشكد ههای پزشكی ایران این موضوع تدریس نمیشود فقط دربرخی ازدانشگاههای امریكا،انگلیس،آلمان و چین این موضوع به شكل كلاسیك تدریس می شود. طبیعی است كه وقتی اكثرپزشكان ما ازویژگیهای درمانی حجامت بی اطلاع هستند همه اقدام به این عمل نكرده وگاهی بدون اطلاع موضع گیری نیزمیشود. از سوی دیگر ایده هایی كه مطرح گردیده است بسیار جدید است و بیش از هجده سال ازعمر آن نمی گذرد .

حجامت در درمان چه بیماریهایی به كار میرود؟
در منابع طب اسلامی وطب سنتی، حجامت به عنوان یكی ازاركان مهم درمان ذكرگردیده است وبیماریهای گوناگونی را درمان می كند
و به صورت اختصاصی در منابع طب اسلامی به شكل پیشگیرانه درمان همه بیماریها شمرده شده است و در مورد بیماریهای خاص درمان تمامی بیماریهای ناشی از غلبه خون گفته شده است . تاكنون موسسه تحقیقات حجامت ایران و شعب مختلف آن طی پژوهشهای مستمر بر روی بیش از پانصد هزار بیمار تعداد 157نوع بیماری را درمان نموده اند كه تعدادی از آنها به قرار زیر میباشد:
افزایش كلسترول و تری گلیسیرید،دیابت غیر وابسته به انسولین ،اوره بالا،فشار خون بالا و فشار خون پایین،غلظت خون بالا، زونا،
ویارحاملگی، مسمومیت غذایی ودارویی، سردرد میگرنی، كاهش رشد و كوتاهی قد، لاغری، تصلب شرایین، اعتیاد به مواد مخدر، هیپرتیروئیدی، هیپوتیروئیدی، سنگینی سر، اسپاسم عضلانی، ضعف اندام ، واریس، كمردرد، آرتروزها، آكنه وبثورات پوستی، كهیر، ریزش مو، آفت دهان، گرگرفتگی بدن،اپیستاكسی مكرر.

آیااستفاده ازفوایدحجامت تنها برای درمان بیماریهاست؟
بیشترین كاربرد انواع حجامت در بعد پیشگیری از بیماریها ودرمان بیمارست و با مكانیسم های مختلفی از جمله تنظیم سیستم ایمنی،تنظیم تركیبات بیوشیمی و هورمونی خون وتنظیم سیستم اعصاب خود كار بدن (سمپاتیك-پاراسمپاتیك) موجب پیشگیری از بیماریها می گردد. وبدین ترتیب كاربرد حجامت بیشتردربعد پیشگیری است وجزو بهداشت پیشگیری طب اسلامی محسوب می شود

آیا حجامت برای اطفال و نوجوانان نیز قابل توصیه است؟
بلی آثار و نتایج و فواید حجامت در نوزادان و اطفال ونوجوانان فراوان است كه به برخی از آنها اشاره می شود.
1-افزایش قد و وزن وجهش رشد اطفال 2-افزایش اشتها 3-افزایش مقاومت اطفال نسبت به بیماریها و كاهش سرماخوردگیها و بیماریهای عفونی پس از حجامت 4-اختلالات رفتاری و ناهنجاریهای عصبی كودكان
بیش از 43 نوع بیماری اختصاصی در اطفال با حجامت قابل درمان است و نیز حجامت تاثیر ویژه ای در شادابی پوست و مو و افزایش هوش و حافظه اطفال و نوجوانان دارد.

حجامت نسبت به سایر روشهای درمانی متداول چه مزیتهایی دارد؟
بطور كلی حچامت یك روش درمانی بدون عوارض جانبی است و اگر به صورت تخصصی ازآن استفاده شود برتری های فراوانی نسبت به روشهای درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی و جراحی دارد مزیتهای درمانی با حجامت را می توان بطور خلاصه بدین شرح بیان كرد:
1-حجامت یك روش درمانی بدون عوارض جانبی است.
2-حجامت برای كلیه سنین كاربرد دارد .
3-حجامت با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می تواند بیماریهای سخت و مزمن را درمان كند.
4-حجامت هیچگونه وابستگی فنی ،علمی ابزاری به خارج از كشور ندارد.
5-حجامت یك رفتار درمانی سرپایی است و نیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد.
6-در حجامت فاكتورهای مداخله گر وجود ندارد و یك رفتار كامل موجب درمان می شود.
7-حجامت چون یك دستور دینی است توان جلب تاثیرات روانی (سایكوتیك)در آن بالاست و از این طریق علاوه بر افزایش سطح درمان پذیری موجب تقویت فرهنگ و اعتقادات مذهبی و ارتباط انسان با خداوند تبارك و تعالی می شود.

انواع حجامت ؟
حجامت را میتوان به طور کلی به دو نوع تقسیم نمود.
الف : حجامت خشک (بادکش گذاری)
ب : حجامت تر که باتوجه به مکان آن عبارت است :
1- حجامت عام (نافع)
2- حجامت سر (نجات بخش)
3- حجامت ساکرال (چاربند - رهاکننده)
4- حجامت ساقین .
5- حجامت نقره
6- حجامت آلرژی
7- حجامت احتقانی
8- حجامتهای موضعی( حجامت کفل(ورک) - حجامت لاله گوش – حجامت اخدعین – حجامت بین الکعب والعرقوب – حجامت پس سر(قمحدوه) – حجامت چانه (تحت الذقن) – حجامت ماستوئید – حجامت زانو - حجامت کلیه)

بیماران جهت انجام حجامت باید به چه اشخاص یا مراكزی مراجعه كنند؟
حجامت یك روش درمانی پیچیده و دارای ظرافت های گوناگون می باشد كه تجویز و اجرای آن باید زیر نظر پزشكان آموزش دیده عضو موئسسه تحقیقات حجامت ایران و آشنا به مبانی طب اسلامی باشد. این پزشكان همچنین باید پروانه حجامت مورد تایید مؤسسه تحقیقات حجامت و وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكی را دارا باشند و در دوره های باز آموزی موسسه نیز به صورت دائم شركت نمایند تا از یافته های علمی جدید حجامت بهره مند گردند. (لازم است حجامت توسط پزشک یاحَجّام زیرنظرپزشک انجام شود).

جایگاه حجامت در طب اسلامی و طب سنتی كجاست؟
تمامی بزرگان طب سنتی ایران از حجامت به عنوان یكی از اركان مهم درمانی ذكر كرده اند محمد ذكریای رازی در كتاب (الحاوی)
شیخ الرئیس ابوعلی سینا در كتاب( قانون در طب ) سید اسماعیل جرجانی در كتاب( ذخیره خوارزمشاهی) و عقیلی خراسانی در كتاب(خلا صه الحكمه فی مجمع الجوامع )به شیوه گسترده ای پیرامون حجامت و كاربرد آن در درمان صحبت كرده اند و از حجامت برای درمان بیماریهای فراگیر و مهمی مانند سكته قلبی ،مالیخولیا،سردردهای میگرنی و بخشی از بیماریهای پوستی بهره می گرفته اند.
در این زمینه بیش از پانصد روایت مطرح است كه در (كتاب حجامت از دیدگاه اسلام) جمع آوری شده است .

چرا پس از حجامت اهداءخون ممنوع است؟
این موضوع نیز حاكی ازدانش وآگاهی اندك مسئولان انتقال خون ،پیرامون ابعاد حجامت است .طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت، اگر خراشی آلوده ومشكوك بر روی بدن فردی مشاهده شود،بهتر است تا شش ماه از او خون گیری بعمل نیاید،زیرااحتمال آلودگی به بیماری های خونی در وی وجود دارد.واضح است كه مابین این توصیه وحجامت استریل و بهداشتی تفاوت غیر قابل انكاری وجود دارد.آری ما نیز معتقدیم اگر وسائل حجامت آلوده باشد،احتمال سرایت بیماریهای خونی وجود دارد،ولی وقتی فرد توسط پزشك و بارعایت استانداردهای پزشكی وبوسیله وسایل استریل ویكبارمصرف حجامت می شود،دیگر دلیلی برای آلودگی خون باقی نمی ماند. نكته جالب اینجاست كه اگراین استدلال را بپذیریم، تقریبا هیچ كس نمی تواند خون اهدا كند، زیرا 99%مراجعین به انتقال خون درطی ماههای قبل از اهدای خون،دچار زخم بدن وخراش ناشی از آرایشگاه رفتن واعمال جراحی ودندان پزشكی و…... بوده اند ونباید خون بدهند.

آیا حجامت درایران جایگاه قانونی دارد؟
طبق نظرفقهای محترم شورای نگهبان ودیوان عدالت اداری درمردادماه 1380 انجام حجامت قانونی بوده و وزیرمحترم بهداشت درمردادماه1382 اعلام نمودندكه ماطبق قانون،حق نداریم مانع انجام حجامت دركشورباشیم. و با نظرمساعد وزارت بهداشت ودرمان اخیراً(از سال تحصیلی 86) چند دانشگاه اقدام به جذب دانشجوPHDدر رشته طب سنتی می نمایند .