به پایگاه اطلاع رسانی طبيب خراسان | اولين سامانه جامع اطلاع رساني مكاتب طبی كل نگر ايران خوش آمدید.

رسول خدا(ص) فرمودند: «مَثَل من به اصحابم مانند مَثَل نمك به غذاست. همان طوری كه امّت من» جز به واسطة من اصلاح نمی‌شوند غذا نیز بدون نمك اصلاح نمی‌پذیرد. از دیدگاه رسول خدا(ص) نمك، اصلاح كنندة غذاست و اگر در غذا ریخته نشود، آن غذا صالح نشده و فاسد است. حضرت در حدیث دیگری می‌فرمایند: «هركس قبل و بعد از هرچیز نمك بخورد خداوند سیصد و سی نوع بلا را كه كمترینش جذام است از او برمی‌دارد.»

نمک یکی از مواد غذایی ضروری برای بدن است و دارای طبع گرم و خشک است ، به عملکرد صحیح بدن و مغز کمک می کند. اما مصرف زیاد نمک می تواند خطرات بیشماری را برای بدن داشته باشد. این خطرات در افرادی که فشار خون گرم دارند، به مراتب بیشتر است.

نظرات طب کلاسیک در مورد نمک
اثرات مفید نمک برای بدن:
1- بیشترین اثر مفید نمک، ثابت کردن ضربان غیر عادی قلب است و به تنظیم فشار خون می کمک می کند.
2- خارج کردن اسیدیته زیادی که در بدن به وجود آمده است.
3- حفظ تعادل مقدار قند خون
4- فراهم ساختن انرژی لازم برای بدن
5- کمک به عملکرد صحیح سلول های عصبی
6- جذب مواد مغذی
7- صاف و نرم کردن حنجره و جلوگیری از چسبناک شدن مخاط که معمولا در تنگی نفس دیده می شود.
8- برای بیماری زکام و سینوزیت بسیار مفید است.
9- نمک یک آنتی هیستامین طبیعی می باشد.
10- جلوگیری از کرامپ یا گرفتگی عضلانی
11- جلوگیری از ریزش بزاق در حین خوابیدن
12- برای ساخت استخوان مهم است. یکی از مهم ترین دلایل پوکی استخوان، کمبود نمک و آب می باشد.
13- برای تنظیم خواب مهم است و به عنوان یک هیپنوتیسم طبیعی عمل می کند.
14- نمک قسمتی از درمان بیماران دیابتی می باشد.
15- استفاده از نمک بر روی زبان، موجب توقف سرفه های خشک می شود.

با این همه خواص مفید، چرا نمک زیاد، برای بدن مضر است؟
نمک از املاح سدیم و کلر تشکیل شده است. در بزرگسالان، هنگامی که مقدار سدیم دریافتی زیاد باشد، بدن آب زیادی را نگه می دارد و مقدار مایعات جمع شده در بدن بسیار زیاد می شود.
بسیاری از دانشمندان بر این باورند که همین عامل باعث پرفشاری خون می شود و این خود عاملی است برای بیماری قلبی و سکته، زیرا این مقدار زیاد مایعات در حین عبور از قلب به اعضای بدن می روند و باعث خستگی و درد در اندام ها می شوند و این خود عاملی است برای ظاهر شدن بیماری کرونری(انسداد رگ های قلب).
در بدن بزرگسالان، مقداری از نمک دریافتی از طریق کلیه ها و بوسیله ادرار کردن از بدن خارج می شود. اما در بدن نوزادان، کلیه ها هنوز توانایی کافی برای خارج کردن نمک از بدن را ندارند.
این را بدانید که به نوزادان(به خصوص تا 4 ماهگی)، غذای پُر نمک ندهید، زیرا در بدنشان جمع می شود و چون نمی تواند خارج شود، باعث بیماری کلیه، کبد، آسیب به مغز می گردد و در شرایط حاد به مرگ نوزاد می انجامد. به همین دلیل، متخصصان تغذیه سفارش به دادن شیر مادر و یا شیرخشک به نوزادان می کنند.

نمک باعث افزایش یا کاهش وزن می شود؟
نمک موجب افزایش یا کاهش وزن نمی شود. در واقع نمک هیچ کالری ندارد.
مصرف زیاد نمک، به دلیل نگه داری بیش از حد آب در بدن، باعث افزایش وزن موقتی می گردد و برعکس آن، مصرف کم نمک، به خاطر بیرون کردن آب از بدن، می تواند موجب کاهش وزن موقتی شود.
جالب است بدانید که اکثر غذاهای رژیمی، بدون نمک هستند و کاهش وزن ایجاد شده در این رژیم ها، فقط به خاطر دفع مقدار زیادی آب از بدن می باشد و اگر بعد از این رژیم، از غذاهای دارای نمک استفاده کنید، به همان وزن قبلی خود می رسید!
مقدار زیاد نمک در غذا، باعث افزایش کالری و کاهش فیبر غذایی می شود و این غذا به طور کلی مشابه غذاهای حاضری و آماده (FAST FOODS) است.

چه مقدار نمک برای بدن مضر نیست؟
متخصصان مصرف حداقل 6 گرم نمک در روز را توصیه می کنند. ولی در کودکان این مقدار باید خیلی کم شود.
تخمین زده شده که اگر 2-1 گرم نمک در روز مصرف شود، میزان بیماری های قلبی به صفر می رسد.

سن مقدار نمک توصیه شده
بزرگسالان 6 گرم در روز
14-11 سال 6 گرم در روز
10-7 سال 5 گرم در روز
6-4 سال 3 گرم در روز
3-1سال 2 گرم در روز
نوزادان 12-7 ماه 1 گرم در روز
نوزادان 6-0 ماه کمتر از 1 گرم در روز

دانشمندان در این زمینه بسیار تحقیق کرده اند و به این نتیجه ی مهم رسیده اند که غذاهای خوشمزه دارای مقدار زیادی نمک می باشند و این خود عاملی است برای ابتلا به پوکی استخوان، تنگی نفس و سرطان معده.
پیتزا، همبرگر و ساندویچ سوسیس بیشتر از 1 گرم نمک دارند و این مقدار 3/1 مقدار توصیه شده برای کودکان 6-4 سال است.
بعضی از شیرینی ها و کورن فلکس ها(نوعی غذای صبحانه) بیشتر از یک بسته چیپس یا پفک، نمک دارند.

نکات ضروری برای محدود کردن نمک در بدن
سر سفره غذا از نمکدان استفاده نکنید.
برچسب های مواد غذایی را حتما بخوانید تا از میزان نمک موجود در آنها مطلع شوید.
مقدار زیادی سبزیجات و میوه جات تازه مصرف کنید. غیر از اثرات مفید مصرف میوه ها و سبزیجات، پتاسیم موجود در آنها باعث تعادل نمک می شود.
بهتر است نمک را کم مصرف کنید، اما اگر می خواهید آن را در غذا بریزید، نمک را در آخرین مرحله پخت، به مقدار خیلی کم اضافه کنید.
ورزش کنید.

نظرات طب سنتی و اسلامی در مورد نمک
خداوند نعمت های بیشماری برای ما آفریده است، ما نباید در هیچ موردی (حتی غذا خوردن) اسراف کنیم و زیاده از حد مصرف نماییم، چرا که عواقب و اثرات بد آن بعدها مشخص می شود
همانطور که اشاره شد طبیعت نمك گرم و خشك است (به درجة سوم اوّل و سوم اوّل یا 7+ ، 7-) و عدم مصرف آن سردی و تری را به بدن و خصوصاً مغز حاكم می‌كند و به دنبال آن علاوه بر بسیاری از بیماری‌های جسمی كه به دلیل سردی و تری به بدن غلبه می‌كند بیماری‌های روانی مثل افسردگی و بی‌انگیزگی را بر فرد مسلّط می‌كند. طبق آمار در جوامعی كه مصرف نمك در آنها خیلی كم است مثل «ژاپن»، به رغم برخورداری از سطح رفاهی مناسب آمار خودكشی بالاست.

چرا قبل از غذا باید نمک بخوریم ؟
چرا در احادیث روی این موضوع تاکید شده است؟
حضرت محمّد (ص): همانگونه که من امتم را اصلاح می کنم، نمک هم غذا را اصلاح می کند.
1- دهان محل جمع شدن انواع و اقسام میکروب هاست که تعداد آن ها به صد هزار عدد می رسد. در اثر استعمال نمک پیش از غذا، این میکروب ها نابود می شوند.
2- به دنبال وارد شدن نمک در دهان، غدد اطراف دهان تحریک شده و ترشح آن ها زیادتر می گردد، به همین دلیل غذا زودتر و بهتر هضم می شود.
3- وقتی نمک وارد معدۀ خالی از غذا می شود، غددهای معده را تحریک کرده و ترشحات زیادی را به وجود می آورد. در این صورت نمک موجب زود بلعیدن و زود هضم شدن غذا بوده ومدخلیت کامل دارد.
4- گفتیم که استفاتده از نمک پیش از غذا، تحریک کنندۀ غدد هاضمه است و در اثر تحریک شدن غدد هاضمه، انسان میل به خوردن پیدا می کند و تولید اشتها می شود.
5- اگر انسان غذایی بخورد و نمک آن کم باشد و یا در معده ترشحات مواد نمکی اندک باشند، باعث دیر هضم شدن یعنی سوء هاضمه می گردد. پس خوردن نمک قبل از طعام موجب پیش گیری و برطرف شدن این دو مشکل می شود.
6- اگر در ترشحات معده مواد شیمیایی دیگری زیادتر از حد معمول تولید شود (که این هم باعث سوءهاضمه می شود)، نمک پیش از غذا به خاطر اسیدی که دارد آن را خنثی و بی اثر می کند.
7- در ساختمان بدن و خون مقدار معینی نمک وجود دارد که کمبود آن موجب بروز امراض مختلفی در بدن خواهد شد. در این صورت ورود نمک پیش از طعام به معده، موجب می شود که معده مقداری از آن را که لازم دارد بردارد و کسری نمک را برطرف کند.
8- بدن انسان برای برطرف کردن نمک احتیاج به آب دارد و استعمال نمک پیش از غذا انسان را مجبور به خوردن آب می کند. این امر سبب ازدیاد ادرار و شستشوی کلیه و مثانه می شود.
9- در اثر خوردن نمک، مقداری آب از منافذ پوست بیرون آمده و و در نتیجه سوراخ های تنفس جلدی، پاک و پاکیزه می شوند.

در اثر استعمال نمک بعد از غذا، غدد بزاقی تحریک شده و موجب تولید آب دهان می شود که چربی لابه لای دندان ها را تا حدودی کاهش می دهد.

دوست گرامی افراط و تفریط در مصرف هرچیزی مضر اهست همانطورکه در فشار خون با علت غلبه دم مصرف نمک صحیح نیست ، در فشار خون سرد مصرف نمک توصیه میشود ، لذا نمک با توجه به طبیعتش و خواصش با ید بر حسب نیاز هرکس در سفره غذای باشد و به جا استفاده شود، نمک دریا هم خوب است.