به پایگاه اطلاع رسانی طبيب خراسان | اولين سامانه جامع اطلاع رساني مكاتب طبی كل نگر ايران خوش آمدید.

چرایی ایجاد میگرن از نظر طب کلاسیک

هنوز چرایی ایجاد این سردرد مشخص نشده‌است. درد میگرن در اثر تورم رگ‌های خونی و اعصاب اطراف مغز که به ساقه مغز سرشناس است ایجاد می‌شود. به نظر می‌آید یک ماده شیمیایی موجود در مغز به نام سروتونین نقش اصلی را در این بیماری داشته باشد.البته برخی پژوهش‌های تازه نشان داده‌است نقص ژنتیکی می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد.پژوهشگران ژن معیوبی را در بین گروهی از بیماران میگرنی یافتند که می‌تواند علت اصلی دردهای میگرنی باشد.

نشانه‌های بیماری

میگرن یک سردرد تپش‌دار است که می‌تواند در یکسو یا هر دو سوی سر ایجاد شود. سردرد میگرن بیشتر با تهوع، استفراغ و یا کاهش اشتها همراه است. فعالیت فیزیکی و ورزش، نورهای درخشان و یا صداهای بلند می‌توانند سردرد را تشدید کنند. اغلب فرد مبتلا به میگرن، پس از آغاز سردرد به محلی تاریک، آرام و خنک می‌روند تا سردرد رفع شود. بیشتر حمله‌های میگرن میان ۱۲-۴ ساعت درازا می‌کشد اگر چه می‌تواند کوتاه‌تر و یا بلندتر نیز باشد. یکی از ویژگی‌های میگرن احساس غیرمعمولی می‌باشد که پیش از آغاز حمله به فرد دست می‌دهد و به آن «پیش درآمد» می‌گویند. نشانه‌های پیش درآمد می‌تواند دربرگیرنده خستگی، گرسنگی و یا احساس خشم باشد. همچنین میگرن دارای «پس اثر» نیز بوده که پس از حمله این احساس به فرد دست داده و دربرگیرنده احساس تهی شدن از انرژی بوده که ممکن است برای یک تا دو روز پس از یک حمله شدید میگرن ادامه یابد. البته باید یادآور شد که همگی کسانی که مبتلا به میگرن هستند دچار «پیش درآمد» یا «پس اثر» میگرن نمی‌شوند.

یک ویژگی دیگر میگرن که البته در بیماری صرع نیز گاهی دیده می‌شود، وجود نشانه‌های پیشین یا اورا (AURA) است. این نشانه‌های مقدماتی کمی پیش از حمله میگرن رخ داده و منجر به اختلال بینایی، تاری دید و یا دیدن نورهای ضرباندار و چشمک زن می‌شود.این نشانه‌ها که نزدیک ۳۰-۱۵ دقیقه به درازا می‌کشند به بیمار هشدار می‌دهند که سردرد میگرن به زودی آغاز خواهد شد. گاهی نشانه‌های مقدماتی حواس شنوایی، بویایی و یا چشایی را درگیر می‌کنند. البته «علایم مقدماتی» هم مانند «پیش درآمد» و «پس اثر» در تمام بیماران میگرنی رخ نمی‌دهد و در بسیاری از موارد، حمله‌ی میگرنی درای «علایم مقدماتی» نیست و از آن جالب‌تر این‌که در برخی از موارد، ظهور نشانه‌های مقدماتی نیز بدون حمله میگرنی پس از آن رخ می‌دهد.

در موارد نادری نیز میگرن به گونه نشانه‌های عصب‌شناسانه غیرمعمول همانند گیجی، کاهش بینایی، حالت سوزن سوزن شدن و کرختی و سستی بروز می‌کند.

حمله میگرن گاهی به وسیله برخی از فعالیت‌ها، غذاها، بوها و حتی احساسات تحریک شده بروز می‌کند. همچنین برخی از بیماران زمانی که دچار استرس می‌شوند، حمله میگرن به سراغ آن‌ها می‌آید در حالی که عده‌ای دیگر پس از این‌که استرس آن‌ها رفع شد، دچار حمله میگرنی می‌شوند (برای نمونه روز پس از یک آزمون و یا ملاقات مهم). برخی زنان به تجربه در می‌یابند که حملات میگرن آن‌ها در زمان قاعدگی بدتر و شدیدتر است.

نشانه‌های خطرناک

اگر هنگام ابتلا به میگرن، نشانه‌های خطرناک زیرین مشاهد شود ممکن است رایزنی با پزشک ضروری باشد:

سردرد میگرنی که در درازای زمان بر شدت آن افزوده شود
شروع سردرد میگرن پس از ۴۰ سالگی
سردرد شدیدی که ناگهان آغاز می‌شود (در مدت کمی به اوج خود می‌رسد) و به سردردها آذرخش مانند معرف هستند.
سردرد میگرنی که با ورزش، سرفه، عطسه و آمیزش جنسی بدتر می‌شود
سردردی که با نشانه‌ها غیر معمول همانند از دست دادن بینایی، اختلال در گفتگو کردن و یا راه رفتن همراه باشد
سردرد میگرنی که پس از آسیب و ضربه به سر آغاز شده باشد
سردرد میگرنی که همیشه در یکسو سر اتفاق می‌افتد
سردرد میگرنی در کسی که پیشینه خانوادگی اختلالات عروقی و گشاد شدگی عروق مغزی دارد

مراحل میگرن

حمله‌های سردرد میگرن به طور معمول صبح‌ها و اغلب آخر هفته شروع می‌شود. هر حمله از چند ساعت تا چند روز به طول می‌انجامد و تعداد حمله‌ها در هر ماه بین ۱ تا ۳ بار تکرار می‌شود یک سردرد میگرنی بطور معمول دارای دو مرحله است:

الف) مرحله پیش درآمد (AURA):در این مرحله، مجراهای خونی مغز منقبض می‌شوند و علایم این مرحله عبارتند از: اختلال در گفتار، مشکلات بینایی، بی‌حسی، سوزش خفیف، کم‌سو شدن چشم، وجود صدا در گوش، ضعف و کرختی در اندام. بیشتر اوقات دیده شده‌است که به علت سردرد میگرنی، آشفتگی‌هایی در سیستم گردش خون و عروق به وجود می‌آید. دست و پا (به ویژه انگشتان) در حین حمله‌های درد، سرد و به عکس پیشانی خیلی گرم می‌شود. این مرحله و علایم آن کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. افراد در پایان این مرحله باید کمی صبر کنند.
علائم بینایی در مرحله پیش درآمد
کج و معوج دیدن تابلو یادبود تصویر ساختمان
نقطه کور منفی، از دست رفتن قسمتی از تابلو یادبود تصویر ساختمان
نقطه کور مثبت، دیدن نقاط اضافی در تصویر ساختمان
از دست رفتم نصف بیشتر تصویر

ب) مرحله مغزی یا سفالیک (CEPHALIC): در این مرحله مجراهای خونی مغز، منبسط می‌شوند و علایم این مرحله عبارتند از: دردهای ضربان‌دار در کنار سر، تهوع و حال به‌هم‌خوردگی، حساسیت زیاد به صدا و نور، کاهش اشتها و احتقان در بینی. مرحله سفالیک حدود ۲ ساعت تا حداکثر ۳ روز طول می‌کشد. بنابراین بهتر است بیمار پیش از شروع حمله میگرنی از داروهای خود استفاده کند و با پرهیزهای لازم، شدت آن را کاهش دهد.

تشخیص

پزشک بیشتر از روی تاریخچه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی او میگرن را تشخیص می‌دهد و کسانی که دچار میگرن هستند در بیشتر موارد معاینه فیزیکی طبیعی دارند. هیچ آزمایش مخصوصی برای تشخیص میگرن نیست و آزمایش‌هایی همانند CTاسکن و MRI مغز بیشتر طبیعی هستند.

درازای مدت سردرد

سردرد میگرن می‌تواند چند ساعت تا چند روز به درازا بکشد و فرد دچار میگرن ممکن است چندین بار در ماه دچار حمله‌های بیماری شود. البته هستند کسانی که در درازای دوره زندگی خود تنها یک بار دچار حمله میگرن می‌شوند و در طرف دیگر طیف کسانی که بیش از ۳ حمله در هفته را تجربه می‌کنند.

پیشگیری

البته نمی‌توان از همه حمله‌های میگرن پیشگیری کرد ولی می‌توان با شناسایی عواملی که مایه تحریک و ایجاد حمله‌های بیماری می‌شوند از شمار حمله‌های بیماری و شدت آنها کاست شایعترین عواملی که که حمله میگرن را تحریک می‌کنند:

کافیین (چه مصرف بسیار آن و چه قطع مصرف آن پس از مدت طولانی)
برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها که در بر گیرنده تیرامین هستند همانند پنیر به ویژه پنیر مانده، گوشت و نوشیدنی‌های تخمیر شده و همچنین غذاهای در بر گیرنده سولفیت مانند غذاهای کنسرو شده، سوسیس، کالباس و دیگر گوشت‌های فرآروی شده
استرس و یا حتی رهایی از استرس که می‌تواند مایه جمله بیماری شود
هورمون‌ها (مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری و یا در هنگام قاعدگی)
کمبود خواب و یا اختلال در الگوی خواب فرد
سفر و یا تغییر آب و هوا و یا بلندی محل زندگی
مصرف بیش از اندازه مسکن‌ها و درمان‌های ضددرد
گرسنگی طولانی (مانند روزه) و تغییرات متناوب فاصله وعده‌های غذایی
مصرف سیگار
برای کاهش حمله‌های میگرن برخی از بیماران از روش‌های دیگر همانند یوگا، بیوفیدبک، طب سوزنی، مشت و مال و ورزش بهره‌گیری می‌کنند.

داروهای پیشگیرانه در طب کلاسیک

داروهای فراوانی وجود دارند که مصرف همیشگی آنها موجب کاهش حملات سردرد می‌شود. برخی از شایعترین این داروها عبارتند از:

گروه مسدود کننده‌های گیرنده بتا: از این گروه پروپرانولول و نادولول هم از دید کارایی و هم ایمنی مصرف دارو، قابل ذکرند. از این گروه به‌عنوان جایگزین متوپرولول و آتنولول مصرف می‌شوند.
گروه داروهای ضدصرع : در این گروه داروها از والپرات سدیم شواهد بیشتری برای کارایی در کاهش حمله‌ها سردرد در دسترس می‌باشد. گاباپنتین و توپیرامات نیز مؤثرند.
ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای : این گروه داروها گرچه برای کاهش حمله‌ها میگرن بسیار کارساز می‌باشند ولی گاهی عوارض جانبی آزار دهنده‌ای همانند گیجی، تاری دید، خشکی دهان و یبوست ایجاد می‌کنند. بهترین گزینش از داروهای این گروه نورترپتیلین است گر چه دیگر داروهای این دسته نیز بهره گیری می‌شوند.
داروهای ضد سروتونین : متی سرژید که سال‌ها بکار گرفته شده بوده و بسیار کارساز است از این گروه گفتنی است ولی با نگرش به عوارض ناگوار آن و اینکه امروزه داروهای کارساز دیگری در دیگر گروهها هست دیگر از این گروه دارویی بسیار بهره گیری نمی‌شود.

درمان میگرن از نظر طب کلاسیک

این‌که برای درمان میگرن از چه داروهایی بهره‌گیری شود، به شدت و شمار حمله‌های بیماری بستگی دارد. بیمارانی که تنها چند بار در سال دچار حمله‌های میگرن می‌شوند، به خوبی به مسکن‌های عادی و بدون نسخه پزشک پاسخ می‌دهند. دو نوع درمان برای میگرن بکار گرفته می‌شود. در یکی از داروهایی که با آغاز سر درد مصرف شده و به آن «داروهای تسکینی» می‌گویند و دیگری داروهایی که هر روز مصرف می‌شوند تا از بروز حمله‌ها بیماری جلوگیری کرده و شمار حمله‌ها بیماری را کاهش دهند که به این گونه داروها «داروهای پیشگیرانه» می‌گویند.

در گذشته برای کسانیکه در یک ماه دو یا بیش از دو حمله میگرن داشتند، درمان پییشگرانه را آغاز می‌کردند ولی امروزه درمان پیشگیرانه در موارد زیر رهنمود می‌شود:

کسانیکه خیلی دچار حمله بیماری نمی‌شوند ولی با هر بار حمله خوب به درمان تسکینی پاسخ نداده و درد فراوانی را بردباری می‌کنند.
کسانیکه مکرر دچار حمله‌های میگرن می‌شوند.
کسانیکه دچار مقاومت نسبت به بسیار از مسکن‌ها و آرامبخش‌ها شده‌اند.
کسانیکه حتی حمله‌های محدود بیماری برای آنها هزینه فراوانی دارد (برای نمونه غیبت از پیشه و کار مهم).
کسانیکه دچار میگرن با نشانه‌ها عصبی غیر معمول هستند (میگرن عارضه دار).
داروهای ساده مسکن همانند استامینوفن، ایبوپروفن، آسپرین، و ناپروکسن، اگر در مراحل نخستین سردرد مصرف شوند، ممکن است برای مهار درد کافی باشند. افزون بر آن امروزه داروهای ترکیبی که از چند دارو پایه‌ریزی شده‌اند نیز در دسترس بوده که در برابر داروهای ساده بیشتر از کارایی بهتری برای کاهش درد برخوردار هستند همانند ترکیب آسپرین، استامینوفن و کافیین (که نووافن نامیده می‌شود)

دیگر داروهای دیگر که اختصاصی تر برای درمان سردرد میگرن می‌باشند همانند گروه تریپتان‌ها که از آنها می‌توان به سوماتریپتان اشاره کرد و گروه داروهای ارگوتامینی که دربرگیرنده داروهایی همانند ارگوتامین زیر زبانی و یا آمپول دی هیدروارگوتامین و یا قرص‌های ارگوتامین سی می‌باشند. یکی دیگر از داروهای اختصاصی این بیماری کافرگات CAFERGOT می‌باشد. همچنین می‌توان از داروی میگری‌هیل نام برد که توسط متخصصان ایرانی برای درمان میگرن تولید شده‌است.

افزون بر داروهای فوق، بیشتر بیماران همراه با سردرد دچار تهوع (با یا بدون استفراغ) می‌شوند که بکارگیری قرص و یا شیاف‌های ضد تهوع را در آن‌ها اجباری می‌کند.

میزان مصرف این داروها برای کاهش درد در کسان گوناگون، متفاوت بوده و بیشتر کسان با نگرش به شدت سردردهای پیشین، میزان مصرف خود را تنظیم می‌کنند .

روند بیماری

بیشتر بیماران دچار به سردرد میگرن می‌توانند حمله‌های گاهگاهی سردرد را بردباری کرده و به زندگی عادی خود ادامه دهند و همچنین بیشتر بیماران به بازبینی راه‌های رویارویی با سردرد و کاهش رنج برآمده از آن را یاد می‌گیرند. به علاوه در بیشتر موارد از شدت سردرد میگرن پس از دهه ششم زندگی کاسته می‌شود.

گاه در MRI کسان دچار به میگرن دگرگونی‌های جزیی و خفیفی دیده می‌شود ولی در هر صورت هیچ‌گونه شواهد از این‌که سردرد میگرن مایه افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌هایی همانند سکته مغزی، بیماری دمانس و یا دیگر بیماری‌های مهم و جدی مغزی شود، در دسترس نمی‌باشد.

میگرن در افراد گوناگون

گسترش میگرن که در جوامع گوناگون متفاوت است ولی نزدیک ۲۰٪ کسان در درازای زندگی خود ممکن است حمله میگرن را تجربه کنند که نیمی از این کسان نخستین حمله را در سنین کودکی و یا نوجوانی تجربه کرده و نزدیک دو سوم مبتلایان به این سردرد زنان می‌باشند، که چه بسا بخاطر کارایی هورمون‌های زنانه گسترش میگرن در آنها بیشتر است. همچنین سردرد میگرن در برخی از خانواده‌ها شایع‌تر می‌باشد و کسانی‌که بستگان درجه نخست و دوم آنها به میگرن دچار هستند، احتمال ابتلا به میگرن در آنها بالاتر است

پیشنهاد درمانی زیر با نگاه طب سنتی ارائه میشود:

*سردرد میگرنی (نوع گرم)
- حجامت عام 3 مرحله هر دو هفته یا یكماه یكبار
- حجامت سر 2 مرحله .بعد حجامت عام
- استفاده خوراكی از سیاهدانه هر صبح و هر شب یك قاشق چای خوری
(بصورت جویدنی) چهل روز
- ماساژ سركه به پیشانی و بوئیدن سركه
- استفاده از عطسه آور روزی یكبار
- شستشوی سر با خیسانده گل ختمی (درمان تكمیلی)شستشوی سر با آب سرد
- اصلاح مزاج با استفاده از سر كنگبین شبی یك لیوان به مدت 40 شب
- حجامت ماستوئید در صورت سردرد یكطرفه
- فصد دست مخالف در سردرد یكطرفه (در موارد مقاوم)استفاده از غذاهای سرد

* سردرد میگرنی (نوع سرد)
- حجامت گرم كتف 7 تا 14 مرحله یكروز در میان
- استفاده از دوسین 1 تا 3 قاشق مربا خوری در روز 40 شب
- استفاده از قطره نازیل 2 مرحله
- استفاده از داروهای گرم به صورت خوراكی ، بوئیدنی و مالیدنی بصورت روغن كنجد و اسانس نعناء روی ملاج سر و دیگر نقاط بدن
- بعد از آماده سازی كامل بیمار حجامت عام 3 مرحله ماهی یكبار
- خذف خوراكیهای سرد و بلغم زا
- حذف سس مایونز و انواع سسها از غذاهای روزانه

توصیه کلی در درمان:
- مصرف چای بادرنجبویه و زیرفونروزی 3 استکان
(1 قاشق مرباخوری) به اضافه‌ی زیرفون (1 قاشق غذاخوری) در یك قوری (2 لیوان آب سرد) به همراه مقداری نبات.
خواص: طبیعت خیلی گرم، در بعضی مزاجها بالا برنده‌ی قوی فشار خون، مقوی
قلب و اعصاب، خون‌ساز، تقویت‌كننده‌ی سلولهای مغزی، فوق‌العاده آرام بخش است، (گیاه مورد علاقه‌ی حضر علی (ع)) مقوی مغز، ضد صدای گوش، خواب‌آور، نشاط‌آور، ضد بیماریهای كلیه، ضد خوابهای وحشتناك، ضد بوی دهان

- گریه بر امام حسین و ائمه اطهار .
- ذکر ایام هفته روزی 100مرتبه.