پاسخ : با تشکرازمشاوره : سکنجبین معرب سکنگبین(سرکه انگبین) است و به لغت رومی او را اکسومیلی گویند و به فارسی عسل ترشی است زیراعسل را به لغت رومی میلن گویند و اکسو چیزی ترش باشد،و به سریانی خالاد دبسا گویند(صیدنه ابوریحان).
سركنگبین، سركه انگبین، شربتی كه از سركه و شكر درست میكنند.سکنجبین بسته به اینکه برای چه نوع مزاجی مصرف می شود و برای درمان چه نوع بیماری بکار می رود ممکن است با سرکه ،تمرهندی،آب نارنج،آب اترج،لیموترش،سیب ترش،گلابی ترش و یا به ترش تهیه شودو از نظر شیرینی ممکن با عسل،دوشاب انگور وشیره خرما و غیره شیرین گردد و در هر یک از موارد و ترکیب های فوق با نسبت های مختلف بسته به اینکه بخواهند ترش یا شیرین باشد درست می شود.
مثلا اگر سرکه و عسل مساوی گرفته شوند نوشابه ای مایل به سردی بدست می آید که برای تقویت کبد ومعده و انواع تبها و رفع تشنگی مفید است ،درمورد مزاجهای معتدل ممکن است مقدار عسل دو برابر سرکه یا بیشتر باشد،تانوشابه معتدلی حاصل شود.واگر در نظر باشد برای مزاجهای گرم تهیه شود سرکه آن بیشتر و اگر برای مزاجهای سرد باشد عسل آن خیلی بیشتر در نظر گرفته میشود .
و همچنین درمورد بیماریهای مختلفی که در نظر هست با سکنجبین درمان شوندبسته به نوع بیماری ، سکنجبین با تخم گیاهان سرد و یا تخم گیاهان گرم درست میشود.
[html] در زمینه آشنایی با مجموعه شربتهای نوشیدنی در طب سنتی برگرفته از کتاب تحفه حکیم مومن مطالب زیر ارائه میشود.
و شیخ الرّئیس(ره) می فرماید كه از حكمای فرس است و به یونانیان رسیده و اشربه به دستور حبوب و اقراص اقسام میباشد و قدما به حسب ماده و زمان و اختلاف استعمال آن در امزجة مختلفه به ششصد قسم و سكنجبین را هزار و دویست و شصت قسم منحصر ساخته اند و ظاهراً كه تركیب اشربه موافق و امراض مختلفه منحصر نمی تواند بود و مزاج اشربه زیاده از یك سال باقی نمی‌ماند و شروط ترتیب آن است كه هرچه از فواكه صلبه باشد مثل سیب و به بعد از پاك كردن از پوست و تخم و كوبیدن او با دو وزن آن آب بجوشانند تا به نصف آید سپس صاف نمایند و هرچه غیر صلبه باشد مثل لیمو و ترنج و امثال او افشرده و آب آن را بگیرند و هرچه گیاه و برگ خشك باشد یك شبانه روز خیسانیده بعد از آن بجوشانند و هرچه از جملة بیخها و شاخه ها باشد زیاده از یك شبانه روز بخیسانند و هرچه برگ و شاخ و گل تازه باشد كوبیده و آب آن را بگیرند و با شكر و عسل و دوشاب انگوری و امثال آن بقدری كه مقصود باشد به قوام آورند و عطریّات را مثل مشك و عنبر بعد از قوام و فرود آوردن او را از سر آتش داخل كنند و در شربتهای فواكه كه مطلب تقویت بوده باشد شرط است كه شیرینی او بقدر ثلث آب میوه ها باشد.
و قدما گفته اند كه چون مریض را قوّتها تغییر یافته و بالطّبع جگر مشتاق شیرینی و جاذب آن است، پس اگر شكر و امثال آن زیاده باشد بیشتر جذب میكند و بار طبیعت میشـود و اگر كمتـر باشد جـذب او به حسب الواقع نمی شود و ادخال عسل و شكر و سایر شیرینی ها در اشربه باید درجة مزاج هر یك را از شیرینی او با آنچه شربت میسازند ملاحظه نمود و موافق قصد مخلوط كرد و هرگاه المی در اعضای تنفّس و یا مریض صاحب سعال باشد، اشربة حامضه را استعمال جایز نیست و اگر در استعمال آن لابد باشد مثل سل و دق باید با صمغ عربی و كتیرا و غیرة مغریات استعمال نمایند.
سكنجبین ساده: كه عبارت از سركه و قند است و هرگاه اجزا مساوی باشد مایل به سردی خواهد بود و مفتّح سدّه و رافع تشنگی و قاطع صفرا و در حمّیات حارّه و امراض سپرز و جگر و معده و تبهای مركّبه نافع است.
سكنجبین سفرجلی: جهت تقویت معده و جگر حارّه و رفع غثیان و قی و اسهال صفراوی و قطع عرق نافع است.
آب به شیرین و ترش بالسّویه دو جزو و سركه و قند از هر یك یك جزو را به قوام آورند و اگر با آب به شیرین ترتیب دهند قبض او كمتر است.
سكنجبین اصولی: جهت حمّیات و سدد و عطش و جلای معده از بلغم نافع است.
خلّ خمر ده رطل، آب شیرین بقدری كه حدّت سركه را بشكند، پوست بیخ كرفس و پوست بیخ رازیانه مكد 6 اوقیه، تخم كرفس و رازیانه و انیسون مكد 2 اوقیه را در سركه مذكور یك شبانه روز خیسانیده و به آتش همواری پخته تا سدس او كم شود سپس از آتش گرفته و صاف نموده بریزند به هر جزئی از این مطبوخ دو جزو از شكر و بپزند تا به قوام آید و اگر خواهند كه زعفران داخل كنند 3 م زعفران را در خرقه بسته در وقت جوشیدن او در میان او بیندازند و درد او را صاف كنند.
سكنجبین افتیمونی: كه با ماءالجبن استعمال نمایند.
افتیمون ، بسفایج و خربق سیاه از هر یک 7 م. خربق را نیمكوب كرده یك شبانه روز در نود ل سركه بخیسانند و نود ل آب اضافه نمایند و به آتش نرم بجوشانند و بسفایج را كوفته در كیسه كرده و در آن بیندازند و چون آب بسوزد كیسة افتیمون را انداخته یك جوش داده بعد از آن صاف نمایند و با دویست و پنجاه ل قند به قوام آورند و هر روز تا چهارده ل استعمال نمایند و در مزاجی كه بسیار حارّ بوده باشد به این نسخه ترتیب دهند: افتیمون، بسفایج و تخم كاسنی مكد 7 م، تخم كرفس 2 م، تخم خیار 5 م، بیخ كاسنی دو م، بیخ رازیانه 2 م. ادویه را با سركه نود ل و آب نود ل جوشانیده و افتیمون را در لته بسته در آخر یك دو جوش داده و بعد از سوختن آب صاف نمایند و با دویست و پنجاه ل قند به قوام آورند.
سكنجبین بزوری معتدل: جهت تبهای مركّبه و ضعف جگر و صفرای محی و استسقاء حارّ نافع است.
تخم رازیانه 2، تخم كشوث3، انیسون 3، گل سرخ 3، تخم كاسنی2، تخم خیار 2، تخم خربزه 2، تخم كرفس 2، بیخ رازیانه 2، بیخ كبر 2، اصل السّوس 2، بیخ كاسنی 3 و عنّاب 20 دانه را در سركه و آب خیسانیده بجوشانند تا به نصف رسد و با شكر به قوام آورند.
سكنجبین انجدانی: تألیف حقیر است و در رفع تب مجرّب و جهت سپرز بیعدیل میباشد.
انجدان 20 را نیمكوب كرده و شب در سركه 90 و آب 90 خیسانیده و روز دیگر بجوشانند تا به نصف رسد، بعد از آن صاف نموده با دوشاب انگوری 120 ل به قوام آورند و هر روز ده ل را با آب شاهتره یا شیره تخم كرفس و اگر حرارت غالب باشد با كاسنی و امثال او استعمال نمایند.
شربت ورد مكرّر: مسهل جهت احتراقات و جرب و حكّه و امراض جگر و سوداوی رقیق و سدّه و ضعف گرده و صفرای سوخته نافع است و مورث تشنگی و مصلحش تخم كاهو و طباشیر است.
مصطكی و انیسون از هر كدام 1 ل به ازای هر یك رطل شربت ادویة مذكوره را به وزن مزبور گرفته و در میان شربت بیندازند تا بجوشد و طریق آن است كه پنج رطل آب را به جوش آورده و چهار رطل برگ گل تازه را به چهار دفعه بریزند و هر دفعه یك رطل آب بسوزد. سپس آن را صاف كرده به دستور حصّة دیگر را بریزند تا اینكه از این آب ربع بماند.
و اگر قویتر خواهند گل را پنج یا شش رطل میتوان كرد و شیخ الرّئیس زیاده بر پنج را منع نموده، پس با هم وزن آب صاف او شكر به قوام آورند.
و قدر شربتش از ده ل تا سی مثقال است با یخ و اگر با نصف وزن او سكنجبین بنوشند جهت قمع صفرا اولی است.
شربت ورد قابض: جهت امراض جگر نافع است.
چهار رطل گلسرخ اقماع دار را به یك دفعه در ده رطل آب بجوشانند تا به ربع برسد و صاف نموده با هم وزن او شكر به قوام آورند و اگر قویتر خواهند به ازای هر یك رطل از مصطكی و تخم مورد و صندل سفید و آرد كنار و گشنیز خشك و طباشیر یك مثقال را در پارچه بسته در او ببندند تا بجوشد و سایر تصرّف با طبیب است كه اگر اجزای حارّة قابضه باید اضافه كنند و یا اگر بارده لازم از آن نیز داخل كنند.
جلّاب: جهت تبها و تشنگی و حرارت معده و جگر و حصبه و آبله و تب دق و تبهای حارّه كه با سرفه باشد و جهت تقویت آلات تنفّس نافع است و ملیّن طبع و منضج و مقوّی اعضاء و مدرّ بول و عرق و جهت اورام احشاء مفید است.
شكر سفید یك جزو، آب باران سه جزو، عرق بیدمشك دو جزو و گلاب سه جزو را به قوام آورند و اگر سرد و تر خواهند عرق بید و عرق نیلوفر از هر یك دو جزو اضافه كنند.
نوعی دیگر: منقول از كامل و قانون است.
شكر یك جزو و آب باران دو جزو و گلاب سه جزو را به قوام آورند.
شربت به لیمو: جهت تقویت هاضمه و تسكین تشنگی و معده و جگر حارّ نافع است.
آب به شیرین دو جزو، آب لیمو یك جزو و شكر ثلث مجموع را به قوام آورند.
شربت لیمو: جهت غلبة صفرا و ضعف معده و قی صفراوی و تشنگی نافع است.
ده رطل آب لیمو را بجوشانند تا به نصف رسد و با پنج رطل شكر به قوام آورند.
شربت بنفشه: منقول از كامل و جهت تبهای حارّه و سرفه و تسكین غلیان خون نافع است و ملیّن طبع است.
سه رطل بنفشه تازه را به دستور شربت سه دفعه در چهار رطل آب بریزند و بجوشانند تا به ربع رسد و با سه رطل شكر به قوام آورند.
شربت نیلوفر: موافق نسخة كامل و جهت تبهای حارّه و آلات تنفّس و سرفه و تقویت دل و احشاء نافع است و با وجود شیرینی مستحیل به صفرا نمیشود به خلاف سایر اشربة شیرین و طریق ساختن او مثل ساختن شربت بنفشه است و بعضی عرق نیلوفر را چهار جزو با یك جزو شكر به قوام آورند.
شربت سفرجلی: منقول از كامل الصّناعه است و جهت ضعف معده و جگر و اسهال و قی و غثیان و تشنگی نافع است.
به ترش از دانه و پوست پاك كرده و آبش را بیفشرند و دو رطل از آن گرفته و از شراب یا جمهوری یك رطل و ثفل به را یك شبانه روز در او بخیسانند و بعد از آن افشرده و صاف نمایند و با آب بجوشانند تا به نصف رسد و با نیم رطل عسل كف گرفته به قوام آورند. زنجبیل و مصطكی از هر یك 2 م، قاقلة كبار و صغار و دارچینی و زعفران غیر مسحوق از هر یك 4 م و قرنفل 3 م را در پارچه ای بسته در آن بجوشانند و اگر دو دانگ مشك داخل نمایند میتواند بود.
شراب الخندیقون: جهت برودت معده و تب ربع و درد احشاء نافع و مناسب پیران است.
عسل كف گرفته سه من، شراب كهنه ریحانی یا جمهوری ده من، زنجبیل 5 م، قاقلة صغار و كبار نیم م، قرنفل یك دانگ، دارچینی نیم م، زعفران 1 م و دارفلفل یك دانگ و نیم.
غیر زعفران باقی را نیمكوب ساخته بیندازند در شراب و عسل و در سایه سه روز بگذارند و هر روز سه بار حركت دهند و صاف كنند و با یك دانگ و نیم مشك مطیّب سازند.
شراب دیمقراطیس: جهت ضعف معده و جگر و سپرز و فساد مزاج بارد نافع و گفته اند كه مداومت او حفظ میكند جمیع ایّام حیات از مرض.
اصل السّوس آسمانجونی نیم ل ، تخم رازیانه و فلفل مكد 1م و سلیخه 4 م را خوب سائیده با ششصد و شصت ل شراب خوب كهنه ممزوج سازند و در ظرفی گذاشته و سر ظرف را به گچ گرفته و چهل روز بگذارند و بعد از غذا و قبل از غذا میل نمایند.
شربت حرمل: جهت صرع مجرّب و رافع درد سر مزمن و ضیقالنّفس و سرفة رطوبی است و جهت امراض بارده مانند استسقاء و جنون و نسیان بیعدیل است.
یك رطل اسپند را كوبیده در سی رطل آب انگور بجوشانند تا به ربع رسد و هر روز از پانزده ل تا سی ل تا سی و دو روز بنوشند جهت اعادة حمل زنانی كه در وقتی حامله می‌شده باشند و بعد از آن نشوند سه روز این شربت بنوشند كه تخلّف در حمل نمی‌كند.
شربت نعناع: جهت تحریك اشتها به مرتبه ای مؤثّر است كه صبر نتوان كرد و منقّی معده از اخلاط سوخته و رافع بلغم و مبهّی است و چون برابر معاجین باهیه بنوشند در سرعت اثر بیعدیل است.
آب نعناع افشرده 20 ل، خردل سرخ 20 ل و شب یمانی 1 ل را نرم ساییده با نود ل خمیرمایه در هزار و دویست ل آب بجوشانند تا به نصف رسد سپس صاف نموده با ششصد ل عسل به قوام آورند.
شربت بدل خمر: یك جزو خمیرمایه را كوبیده با آب انار شیرین و امثال آن بسرشند و در جمیع افعال قایم مقام خمر و از اسرار است.
شربت اسطوخودوس: جهت تقویت دماغ بارده و معدة بارده نافع است.
اسطوخودوس 10، زوفای خشك 10، فاوانیا 5، پرسیاوشان 10، عود قماری 5، گل گاوزبان 5، تخم رازیانه 5، بیخ رازیانه 5، تخم كرفس 5، گل سرخ 5، سپستان 10، بادرنجبویه 3، كاشم 4، مویز دانه بیرون كرده 30 دانه، اذخر 3، انیسون 3، تربد محكوك 10، بیخ سوسن آسمانجونی 5 و اصل السّوس 10 همه را بپزند و صاف كنند و بریزند بر او صد و پنجاه ل عسل و مثل او قند به قوام آورند و ساذج 2 و قرنفل 2 و دارچینی 3 و هل 2 و زنجبیل 3 و سنبل الطّیب 2 و افسنتین رومی 3 و مصطكی 1 را در خرقه بسته بیندازند تا بجوشد و صاف كنند و قدر شربت آن هر روز ده ل تا پانزده ل.
شراب ریحانی: از جملة اقسام خمر است و در خمر مذكور شد.
شراب اللّیمو: كه مؤلف شفاءالأسقام و تذكره ذكر كردهاند و نایب مناب تریاق كبیر دانسته اند و جهت رفع اخلاط محترقه و تبهای دوری و ضعف دماغ و دل و قلاع و امراض اطفال و مواد سوداوی و رفع تشنگی و گزیدن عقرب و سایر سموم نافع است و حافظ صحّت و رقیق كنندة مجموع خلط غلیظ و قاطع خلط لزج و آنچه ترشی او بسیار باشد و مضرّ عصب و مورث سعال یابس و مضعف باه و مصلح او بادام و خشخاش است و آنچه با آب نعناع ترتیب دهند جهت تقویت معده و رفع بخارات دماغ و خیالات انفع است و هر چه با آب به باشد جهت تقویت معده و دل و رفع خفقان مجرب دانسته اند و آنچه با شیرخشت و ترنجبین ترتیب دهند، جهت ربو و سعال و ضیق النّفس و درد سینه و هرچه با لعابها ساخته باشند جهـت حرقه البول و درد مثانه نافع است.
و طریق ساختن آن است كه شكر سفید را ساییده و در قدح مدهون با آب لیمو تر كرده و روی قدح را به كرباسی پوشیده تا پنج روز در آفتاب بگذارند، پس شكر را در شیر تازه حل نموده و مثل شیر آب صاف اضافه كرده به آتش نرم بجوشانند و قدر شیر باید عشر شكر باشد و كف آن را بگیرند و آب لیمو به تدریج به خورد او دهند تا هر رطلی از شكر بقدر سه اوقیه یا چهار اوقیه آب لیمو ببرد و به لیمو آن است كه دو چندان آب لیمو و آب به شیرین بخورد او دهند و مصمغ آنكه صمغ عربی محلول بقدر آب لیمو تسقیه نمایند و ملعّب آنكه لعاب به دانه و لعاب تخم مرو و تخم ریحان تسقیه كنند و منعنع آنكه با آب نعناع تازه تسقیه نمایند و آنچه با شیرخشت ترتیب دهند طریق آنست كه بجای شكر ترنجبین ترتیب كنند و یا نصف شكر باشد و نصف دیگر ترنجبین تسقیه نمایند.
شربت انار ساده و شربت سیب ساده و امثال آن: مانند شربت ریباس و شربت حماض باید بقدر ثلث هر یك از آبهای او قند یا عسل یا دوشاب انگوری باشد و بعضی بالمناصفه گفته اند و شربت انار ترش جهت تسكین صفرا و تقویت معده و قطع اسهال صفراوی و دموی نافع است و شربت انار شیرین جهت اسهال و ذاتالرّیه و درد سینه و شربت توت سیاه جهت امراض حلق و ضعف اشتها و اسهال طبع و شربت توت سفید جهت امراض آلات تنفس و ضعف هاضمه و تقویت معده و شربت ریباس جهت تقویت احشاء و منع صعود بخارات به دماغ و اسهال نافع است و شربت حماض جهت تقویت معده و جگر و امعاء و رفع حدّت صفرا و شربت سماق و سایر میوههای ترش قاطبه قابض و مقوّی احشاء و مسكّن حرارتند و شربت میوه های شیرین به دستور امّا هرگاه غلبة صفرا باشد مستحیل به او میشود.
شربت ترنج: جهت خفقان حارّ و امراض حارّة دل بغایت آزموده است و ترشی ترنج را در گلاب مكرّر بشویند تا اثر ترشی در جرم او نماند، سپس به ازای هر یك عدد ترنج هفتاد و پنج ل قند اضافه نموده به قوام آورند.
شربت زوفا: نافع است جهت اوجاع سینه و سرفة كهنه و نزله و دشواری نفس و صلابت معده و سدد.
مویز منزوع العجم 30 م، عنّاب، سپستان، انجیر خشك، بیـخ سوسـن و اصل السّوس از هر یك 20 م، بیخ رازیانه، بیخ كرفس، پرسیاوشان و زوفای خشك از هر یك 10 م ، به دانه، انیسون و تخم رازیانه از هر یك 5 م، جو مقشّر، مغز تخم خیارین، مغز تخم كدو و خربزه، مغز پسته، مغز حبّ صنوبر، سنبل الطّیب، اذخر، تخم خطمی و تخم كتان از هر یك 3 م. اجزاء را نیمكوب كرده بجوشانند و با چهار رطل شكر به قوام آورند و مغزها را كوبیده در آن حل كنند.
نوعی دیگر كه مشهور است: زوفای خشك و پرسیاوشان مكد 7 ل، انجیر زرد دو عدد، عنّاب و سپستان از هر یك 30 عدد، فراسیون، تخم خطمی، اصل السّوس و بیخ سوسن از هر یك 3 ل، حلبه 4 ل، مویز بیدانه 20 ل، تخم كرفس و تخم رازیانه از هر یك 2 ل را جوشانیده و آب او را با دو رطل شكر به قوام آورند.
شربت گاوزبان: جهت تقویت دل و توّحش سوداوی و خفقان نافع است.
گل گاو زبان 40 ل و بادرنجبویه 20 ل را جوشانیده آب او را با دویست ل شكر به قوام آورند.
شربت انجبار: جهت حبس نمودن سیلان خون از جمیع اعضای باطنی و رحم و التیام تفرّق اتصالی كه در سینه و شش به هم رسد نافع است.
ریشة انجبار 7 ل و خرنوب شامی 5 ل و صندل سرخ و سفید سوهان كرده و تخم مورد از هر یك دو ل جوشانیده با یك رطل شكر به قوام آورند.
شربت دینار: تألیف بختیشوع است و چون شربتی را به یك دینار طلا بیع میكردند لهذا مسمّی به شربت دینار شده و جهت تبها و عفونت اخلاط و اخراج اخلاط فاسده از اعماق بدن و ضعف معده و جگر نافع است.
زرشك بیدانه و تخم كاسنی مكد 10 ل، عود بیخ سوسن مكد 4 ل، تخم كشوث، گل پاك كرده، قنطوریون رقیق، مصطكی، دارچینی، زعفران و فودنج مكد 3 ل. ادویه را كوفته و اگر جهت تب باشد در آب كاسنی و اگر جهت خفقان باشد در آب رازیانه و بهتر آن است كه سه روز در میان آبی بخیسانند كه در آن كاسنی و بادیان و شبت و گاوزبان و مویز بیدانه بالسّویه از هر یك پنج مثقال جوشانیده باشند و به ازای هر یك رطل آب او 1 ل ریوند و نیم ل اسارون اضافه نموده و با دو رطل شكر به قوام آورند و عود و زعفران را بعد از قوام اضافه كنند.
شربت خشخاش: نافع است جهت مرطوبین و حبس نزلات و رفع درد سینه و سرفه و درد سر و سرسام و بهر و حرارت و رفع تب و اخلاط محترقه و چون با شربت درد مكرّر ممزوج ساخته و بعد از فصد بنوشند، رفع ضعف فصد و تقوت قوّتها میكند و قدر شربتش تا بیست مثقال است و قوّتش تا دو سال باقی میماند.
100 عدد خشخاش رسیده را با تخم او كوبیده یا پوست را علیحدّه نیمكوب كنند و تخم را نرم بسایند و با ده مثل آن از آب نیسان بجوشانند تا به ثلث رسد و با مثل آن شكر به قوام آورند.
شربت عنّاب: منقول از تذكره و موافق نسخة اصول التّراكیب و مؤلّف او غیر این نسخه را خطا میداند و جهت سینه و اسافل بدن و تسكین تشنگی و اطفای حرارت خون و آبله و تبها نافع و مصلح حال اطفال است و قوّتش تا دو ماه باقی است.
عنّاب یك رطل، گشنیز خشك، عدس و بیخ كاسنی از هر یك دو اوقیه در ده رطل آب بجوشانند تا به ثلث رسد، پس صاف نموده و به وزن او شكر به قوام آورند.
شراب العنصل: سكنجبین عنصلی نیز نامند و منقول از كامل جهت صلابت سپرز و جگر و تفتیح سدّه و قطع اخلاط غلیظه و رفع ضیق النّفس و سرفه كه از رطوبت باشد نافع است.
پیاز عنصل را یك رطل و نیم با كارد چوبی ریزه كرده و تا پانزده رطل سركه به آتش نرم بجوشانند تا مهرّا شود، سپس صاف نموده به ازای هر رطلی یك رطل و نیم شكر اضافه كرده به قوام آورده و كف بگیرند.
و امین الدّوله و جمعی از قدما این ادویه را اضافه كرده اند: زنجبیل و زیرة كرمانی، عاقرقرحا، بیخ انجدان، زوفای خشك، پودنه و نعناع هر یك 5 ل، فلفل ده ل، تخم جزر برّی و كاشم هر یك دو ل و نیم، قردمانا دو ل، سداب 6 ل، ساذج هندی 3 ل، با عنصل در سركه خیسانیده بجوشانند در این صورت جهت جمیع علل عصبانی و امراض مزمنة بارده بغایت نافع است.
شربت عنصل: نوعی دیگر كه مخترع حقیر است و جهت سرفة كهنه و ضیق النّفس و مواد سوداوی و بلغمی و سدّة اعضاء و تقویت معده و دماغ نافع و مكرّر به تجربه رسیده و مجرّب است.
پیاز عنصل، زوفای خشك، اصل السوس، گاوزبان، پرسیاوشان، اسطوخودوس و غاریقون سفید هر یك 5 ل، نعناع خشك و رازیانه، سوسن كبود و قردمانا از هر یك 3 ل، درصد و پنجاه ل سركه و چهارصد و پنجاه ل آب دو سه شبانه روز خیسانده بجوشانند تا به نصف رسد سپس صاف نموده با 30 ل شكر به قوام آورند و هر روز از 5 ل تا 10 ل با آب مطبوخ پرسیاوشان و امثال آن بنوشند.
شراب الكدر: شربت کادیی نیز گویند. منقول از كامل و موافق نسخة قدما و جامع-الادویه است و جهت حصبه و آبله و باد سرخ و ماشرا و جمیع امراض دموی و تسكین حرارت قویّه و اخلاط محترقه كه به مشاركت دل باشد و جهت یرقان و حرارت جگر و معده و رفع تشنگی و عفونت مزمنة اخلاط و نیكو كردن بوی دهان بغایت مؤثر است.
چوب کادی نیمكوب كرده، شاخ بادیان و تخم بادیان، پوست بیخ بادیان، تمر هندی و عنّاب دانه بیرون كرده از هر یك رطلی، گل سرخ نیم رطل، سنبل الطّیب و لك از چوب پاك كرده از هر یك 4 م، صندل سرخ و سفید از هر یك 10 درم، یك شبانه روز در چهار مثل آن آب بخیسانند، سپس بجوشانند تا به ربع رسد و صاف كنند و با دو رطل سركه و آب انار ترش و آب انار شیرین از هر یك رطلی بجوشانند تا به قوام مایل شود و با یك من شكر طبرزد كه دو رطل است چند جوش دهند تا شبیه به قوام عسل گردد و از سر آتش بردارند، اشنه و كافور و زعفران از هر یك 3 م در او حل كنند و قدر شربتش از 2 ل تا 7 ل و نیم است و جهت اطفال یك ل.
شراب اترجی: موافق نسخة قدما و جهت ضعف دل و خفقان و ضعف معده بغایت نافع است.
برگ ترنج كه به فارسی برگ درخت بالنگ است پنجاه عدد را در شراب صاف كهنة جمهوری بقدر شش قسط كه هر قسطی صد و پنجاه ل است هفت روز خیس نمایند سپس صاف نموده با صد و پنجاه ل عسل كف گرفته به قوام آورند.
و بعضی از پوست ترنج به شرح مسطور ترتیب میدهند و بعضی یك رطل پوست ترنج را در دویست و پنجاه ل آب خیسانیده بجوشانند تا به ثلث رسد سپس صاف كرده با یك رطل عسل به قوام میآورند.
شراب رساطون: از اقسام خمر است و جهت امزجة بارده بغایت نافع است و مقوّی حرارت غریزی است.
چهار هزار ل آب انگور صاف را به آتش نرم جوشانیده كف بگیرند و هزار ل عسل اضافه نموده بجوشانند تا به نصف رسد، هیل، قاقلة كبار، قرفه، قرنفل و دارفلفل از هر یك 5 م نرم ساییده در پارچه ای بسته در اوّل طبخ بیندازند تا آخر بجوشد و بعد از سرد شدن پارچه را افشرده بیندازند و سه م زعفران در آن حل كرده در شیشه ها كنند و سر شیشه را محكم كرده تا چهل روز در آفتاب بگذارند و هر چه كهنه تر شود قویتر میگردد.
شراب افسنتین كبیر: موافق نسخة قدما و مقوّی معده و مفتّح سدّه و مسهل صفرا و مقوّی اعصاب و دماغ و جگر است. افسنتین رومی 4 ل، غاریقون مثل آن، گل سرخ 8 ل، صبر زرد 3 ل، حاشا مثل آن، مصطکی، تخم کرفس، اذخر، انیسون، سنبل الطیب، اسارون و ساذج هندی از هر كدام یك ل، نعناع، اصل السّوس 3 ل، بیخ كرفس و بیخ رازیانه 2 ل، فودنه و زعفران هر كدام یك رطل و نیم در هشت رطل شراب بجوشانند تا به نصف رسد و با یك رطل و نیم عسل به قوام آورند و اگر بجای شراب آب و بجای عسل شكر كنند میتواند بود.
نوعی دیگر كه صغیر گویند جهت مالیخولیای مراقی و ضعف معده كه از برودت باشد و سوءالقنیه بغایت آزموده است.
افسنتین 10 ل، گل سرخ 20 ل، تربد 4 ل، غاریقون 4 ل، سنبل الطّیب 2 ل را در چهارصد ل آب بجوشانند تا به نصف رسد و با صد و بیست ل شكر به قوام آورند و اگر تربد را 7 ل و سنبل را 4 ل كنند قویتر خواهد بود و حقیر مكرّر تجربه نمودهام.
نوعی دیگر از مجرّبات حقیر جهت ضعف معده و جگر كه با یبوست طبع و حرارت مزاج باشد بغایت نافع است.
افسنتین 2 ل، گل سرخ 4 ل، تمر هندی 1 ل و ترنجبین 30 ل جوشانیده و صاف نموده و بنوشند و مجموع یك شربت است.
شربت ابریشم: جهت تقویت دل و اعضای رئیسه و رفع خفقان بارد و باد بواسیر و توّحش سوداوی و اقسام مالیخولیا نافع است. موافق نسخة قدما:
ابریشم خام كه عبارت از فیله است نه ابریشم متعارف كه به عرف اطبا آن حریر است 300 ل را یك شبانه روز در هزار و پانصد مثقال آبی كه آهن تافته چند بار در او انداخته باشند بخیسانند، سپس بجوشانند تا به ثلث رسد و ابریشم را افشرده و بیرون آورند، 25 ل گل گاوزبان و 15 ل بادرنجبویه را علیحدّه در سه رطل آب بجوشانند تا ثلث بماند و آب او را اضافه آب ابریشم كنند و با سیصد ل شكر به قوام آورند و عنبر اشهب و ورق طلا از هر كدام یك ل و نیم، ورق نقره، مروارید و مصطكی از هر یك 2 ل حل كنند در آن و بعضی بجای فیله حریر كردهاند و اگر فیله كنند باید شكافت و كرم ابریشم را بیرون كرد كه با فیله بجوشد.
شربت جعده: اختراع حقیر و جهت ادرار حیض فرمودن و بول و جهت رفع عفونت اخلاط و ریاح و تفتیح سدد مجرّب است. مشكطرامشیع،
ابلاغ حکم نماینده موسسه حجامت ایران در استان خراسان شمالی
