نامها :
خانواده : CUSCUTACEAE
یونانی : اَفْتیمون
فارسی : دواء الجنون ، سس صغیر
عربی : حماض الارنب ، شجرالصبغ ، شکوث ، شکوثا
لاتین : Cuscuta Epithymum Murr.
انگلیسی : Small-Dodder , Clover Dodder , Hellweed Dodder
افتیمون را در قزوین " سزم " ، در مشهد " پیچک " ودر قائنات " زنج " می نامند .
گیاه شناسی
گیاهی است از تیره پیچک صحرایی علفی ، یکساله و دارای ساقه های ظریف و باریک است که قابلیت انعطاف داشته و به صورت انگل روی گیاهانی نظیر یونجه ، آویشن و غیره میپیچد .
افتیمون یکی از 170 نوع cuscuta است که در ایرن 18 نوع آن شناسایی شده است .
این گونه از گیاهان کلروفیل ندارند به همین دلیل به رنگ سبز نیستند .
ساقه های آن به رنگ های مایل به قرمز است ، گلهای آن در فرمهای مختلف سفید ، زرد و صورتی است و طعم تند و تلخی دارد و بخشهای هوایی این گیاه شامل ساقه ، گل و دانه مورد استفاده پزشکی قرار میگیرد . زمان گل دادن آن از اواخر بهار تا پاییز است .
پست ترین نوع افتیمون ، آن است که تخم ندارد و بهترین نوع آن سرخ تر و تیز بو تر است .
این گیاه دارای ترکیبات شیمیایی Quarcitine ، Resins و Alkolis است .
پراکندگی زیادی در اروپا ، نواحی غربی و جنوب غربی آسیا و شمال آفریقا دارد . در دامنه کوههای مرتفع تر از 2000 متر دیده شده است .
در ایران محل رویش این گیاه : اطراف تهران ، کرج ، همدان ، جنوب غربی ایران ، نواحی مختلف البرز ، اصفهان ، فارس ، بندر عباس و کرمان شناخته شده است .
بهترین نوع آن را از جزیره " کریت " یا " قبرس " می آوردند و همینطور سرزمین " انطاکیه " و" بیت المقدس ".
مزاج افتیمون گرم در درجه سوم و خشک در درجه دوم است .
خواص دارویی در طب سنتی ایران TIM
1- محلل ، ملطف و مفتح سدد و مسهل سودا و بلغم .
2- امراض دماغی و عصبی نظیر : صداع ، تشنج امتلایی ( تشنج ناشی از پر شدن یک مزاج در بدن ) ، صرع ، مالیخولیا ، مانیا، جنون ، کابوس و وسواس سوداوی را دفع میکند .
حکایتی از محمدبن زکریای رازی نقل شده است که :
" محمدبن زکریا ی رازی رحمه الله می آمد با شاگردان خویش . دیوانه ای پیش ایشان اوفتاد ، در هیچ کس ننگریست مگر در محمد بن زکریا . و نیک در او نگاه کرد و در روی او بخندید. محمد بن زکریا باز خانه آمد و مطبوخ افتیمون بفرمود پختن و خوردن . شاگردان گفتند که : چرا مطبوخ خوردی ؟ گفت : از بهر خنده آن دیوانه که تا وی از جمله سودای، جز با من ندید و با من نخندید ، چه گفتنه اند : " کل طایر بطیر مع شکله ."
معادل " دیوانه چو دیوانه ببیند خوشش آید !"
طریقه مصرفی که برای رفع سودا ذکر شده به این صورت است که : " یک هفته هر روز 10 درهم آنرا در نیم رطل شیر تازه بخیسانید و با 15 مثقال سکنجبین بنوشید ."
3- علاج ترنجیدگی مفاصل .
4- بادشکن .
5- سازگار با مزاج پیران و نو پیران .
6- درمان سرطان .
7- مقوی دل ، مغز و جگر است و سرور آفرین برای قلب .
8- مشابه آن " حاشا " ( نوعی آویشن ) ، " تربد " و " افسنتین " است .
9- مصلح این گیاه سکنجبین ، کاسنی ، کتیرا و بنفشه می باشد .
خواص دارویی در Herbal Medicine
1- مسهل و درمان یبوست
2- مدر و درمان نارسایی کلیه
3- ضد اسکوربوت ( کمبود ویتامین C )
4- درمان ناراحتیهای کبد ، طحال و کیسه صفرا
5- برطرف کردن مالیخولیا
6- چینی ها برای درمان ناهنجاریهای جنسی از آن استفاده می کنند و معتقدند این گیاه عمر را طولانی می کند .
طریقه مصرفی که در منابع خارجی دیده شده به این صورت است که : "8 تا 10 گرم دانه آن را در یک فنجان آب گرم به مدت 1 ساعت میخیسانید و روزی 3 قاشق از آن مصرف شود ." یا " 20 گرم آن در 200 میلی لیتر آب به مدت 20 دقیقه بجوشد و روزی 3 قاشق از این جوشانده مصرف شود . "
عوارض
موارد منع مصرف : کودکان ، خانمهای باردار و شیرده .
در افراد صفراوی مزاج ( گرم و خشک) باعث غش ، سنگینی و غم می شود .
افتیمون نباید زیاد جوشانده شود چون خواص دارویی خود را از دست می دهد .
منابع
1- علی اکبر، دهخدا . لغت نامه – جلد 2– چاپ اول - انتشارات دانشگاه تهران – پاییز 1372
2–ابن سینا ، حسین . قانون درطب - جلد 2 – ترجمه عبدالرحمن شرفکندی – انتشارات سروش - 1367
3– بیرونی، ابوریحان . صیدنه - ترجمه باقر مظفرزاده – چاپ اول – فرهنگستان زبان و ادب فارسی - 1383
4- حسینی طبیب ، محمد مومن . تحفه حکیم مومن – چاپخانه مصطفوی 1338
5- عقیلی خراسانی ، محمد حسین . مخزن الادویه – تهران . انتشارات علمی و فرهنگی ،1367
6- انصاری شیرازی ، علی بن حسین .اختیارات بدیعی – تصحیح و تحشیه دکتر محمد تقی میر – ناشر شرکت دارویی پخش رازی 1371
7- زرگری ، علی . گیاهان دارویی – جلد 3 - چاپ ششم – انتشارات دانشگاه تهران ، آذر 1375
8 - خسروی ، سید مهدی . گیاهان دارویی– زیر نظر دکتر حاج سید احمد علی خسروی معروف به ابن سینای ثانی – چاپ اول – نشر محمد 1373
9- نورانی ، مصطفی . دایره المعارف طب اسلامی – جلد 1– چاپ اول – ناشر ارمغان یوسف 1384
10- مظفریان ، ولی الله . فرهنگ نامهای گیاهان ایران – چاپ دوم– نشر فرهنگ معاصر1377
11- تطبیق نامهای کهن گیاهان دارویی با نامهای علمی - احمد قهرمان و احمدرضا اخوت – بهار 1383 – انتشارات دانشگاه تهران
12- قابوسنامه - قابوس بن وشمگیر – قرن 5
13- سایتهای اینترنتی
14- Medicinal Plants ( Narayan Das Prajapati S.S. Purohit )
ابلاغ حکم نماینده موسسه حجامت ایران در استان خراسان شمالی
