به پایگاه اطلاع رسانی طبيب خراسان | اولين سامانه جامع اطلاع رساني مكاتب طبی كل نگر ايران خوش آمدید.

◄خلّ
به فارسی سركه نامند و از خرما و مویز و شكر و عسل و انجیر و امثال آن و از حبوبات مثل برنج و غیره ترتیب می¬دهند و مراد از مطلق او سركة انگوریست و خلّ خمر او را از آن جهت گویند كه مادامی كه اوّلاًَ خمر نشود سركه نمی¬گردد به خلاف سایر كه اوّلاًَ ترش می¬شوند و بهترین همه سركة انگوریست و بعد از ‌آن مویزی و انجیری و سركة اناری و نارجیلی و سه قسم اخیر گرم و خشكند و سركة انگوری مركّب القوی و در دوم سرد و خشك و گویند خشكی او در سوم است. قابض و بسیار مجفّف و سریع¬النّفوذ و رسانندة‌ قوّة ادویه به اعضاء و ملطّف و قاطع اخلاط غلیظه و رافع تشنگی و معین هضم و قاطع نزف¬الدّم اعضاء و محرّك اشتها و گدازندة بلغم و سپرز و موافق معدة‌ ملتهبه و بلغمیّه است و جهت قطع صفرا و تفتیح معده و سدّة ماساریقا و سپرز مفید و مداومت خوردن او ناشتا قاتل كرم معده بوده و گرم او با عسل جهت نفس الأنتصاب نافع است و قی كردن بعد از خوردن گرم او جهت ادویة قتّاله و دفع جمود خون و شیر در معده و با نمك جهت رفع ضرر فطر و سگ دیوانه گزیده و مكیدن او بتدریج جهت زلویی كه در حلق مانده باشد و سرفة ‌كهنه رطوبی و غرغرة ‌او جهت منع سیلان فضول به حلق و خنّاق و سقوط لهاه و درد دندان و مضمضة او با نمك جهت قطع خون بن دندان كه كنده باشند و با زاج سفید جهت خون لثه و سستی آن و طلای آن جهت منع انتشار قروح خبیثه و باد سرخ و جمره و نمله و جرب متقرّح و بواسیر و داخس و ورم ظاهری و باطنی و مانع ورم جراحات تازه و درد سر حار و خارش بدن و گزیدن حیوانات سمیّة حارّه و سوختگی آتش بغایت مجرّب است و چون بر عضوی بمالند منع قبول ماده از عضو مجاور خود می¬كند و نطول او جهت گزیدن حیوانات سمّی و بر موضع نزف الدّم ظاهر بدن جهت قطع سیلان خون و طعامی كه با سركه پخته باشند منع سیلان فضول به شكم می¬كند و ضماد انجیری كه در آن پخته باشند جهت سوزش عضو و خشونت آن از مجرّبات است و با گوگرد جهت نقرس و با عسل جهت رفع آثار تحت چشم و خون مرده و با روغن گل جهت درد سری که از آفتاب حادث شده باشد و با آرد جو جهت خنّاق و ورم پستان و بناگوش و با خاكستر گرم جهت غدد و ورم بارد و با حرمل جهت خدر و کزاز و مفاصل و جوشانیدة او با گلاب كه پارچه ‌را به او تر كرده باشند و بر سر كماد كنند جهت درد سری كه از صفرا و خون و بخارات حمام حادث شده باشد مجرّب است و پاشیدن سركه كه بر سنگ گرم كرده پاشند و به دستور سنگ را بر آن انداخته بخار او جهت درد سر مزمن و نزلات و سرفة مزمن و بواسیر و خوردن انجیر و مویزی كه در آن خیسانیده باشند جهت سپرز و مضمضه طبیخ او با زیره و صعتر جهت تسکین درد دندان و قروح لثه مجرب و قطور او جهت كرم گوش و بخور او جهت دوی و طنین و گرانی سامعه و تفتیح سدد خیشوم و بوییدن او جهت سدّة‌ مصفاه و با گلاب و روغن بادام و روغن گل جهت سرسام و هذیان نافع می¬¬باشد و چون یك اوقیه پیاز عنصل خشك را ورق كرده و در سركه بجوشانند تا مهرّا شود و تا یك هفته در آفتاب گذاشته صاف نمایند و هر روز ناشتا دو درهم از ‌آن بنوشند جهت رفع بدبویی دهان كه به مشاركت معده باشد مجرّب است و در جمیع افعال مثل سركة عنصل است كه در اسقیل مذكور شد و مضرّ پیران و سوداوی مزاج و قوّه باه و صاحبان سرفة‌ تازه و سعال یابس و مضرّ اعصاب و اعضای عصبانی و رحم ناقهین و مبرودین و صاحبان ریاح غلیظه و درد مفاصل و مداومت او مورث استسقاء است در صاحبان ضعف احشاء و شش و مضعف بصر و مورث زردی رخسار و سحج و لاغری بدن بوده و مصلح او شیرینیها و گوشت آب چرب و شراب سرخ غلیظ و در رفع ضرر سرفه شیرینی و روغن بادام و ادویة ‌ضعیف الحراره و در ضعف اعصاب عسل و ادویة حارّه و در سحج لعابها و قدر شربتش تا هفت مثقال و بدلش در بعضی امور شراب و در بعضی آب لیمو است و سركه طاری و نارجیل مضرّ عصب نیست.