به پایگاه اطلاع رسانی طبيب خراسان | اولين سامانه جامع اطلاع رساني مكاتب طبی كل نگر ايران خوش آمدید.

مشاور :

دکتر جوادي

تاريخ مشاوره : جمعه 2/4/1391

تاريخ پاسخ : پنج شنبه 8/4/1391

تحصيلات : ليسانس

سن : 23

گروه : طب سنتی اسلامی

سوال : سلام.آیابرای درمان شپش مو در طب سنتی راهی وجود دارد؟لطفا راهنمایی بفرمایید.ممنون

پاسخ : با تشکرازمشاوره :شِپــِش انگل خارجی، دایمی و اجباری است. اجباری به این معناست که به غیر از بدن پستانداران و پرندگان در جاهای دیگر نمی‌تواند زندگی کند. شپش‌ها در راسته «شپش‌بی‌بالان» (PHTHIRAPTERA) قرار دارند. این راسته دارای بیش از ۳۰۰۰ گونه شپش می‌باشد که انگل خارجی پستانداران و پرندگان می‌باشند.
طبقه بندی

در راسته شپش‌بی‌بالان ۴ زیر زیرراسته وجود دارد:

۱-آنوپلورا (ANOPLURA)یا شپش‌های گزنده- مکنده که شامل شپش‌های سر و ناحیه شرمگاهی می‌باشند.

۲-رینکوفتیرینا (RHYNCOPHTHIRINA)که انگل فیل می‌باشد.

۳-ایسکنوسرا (ISCHNOCERA)که شپش پرندگان است.

۴--آمبلی‌سرا (AMBLYCERA)که شپش جونده در این زیر راسته‌است و ضمائم دهانی این شپش برای تغذیه از پوست و پر اختصاصی شده‌است

از لحاظ پزشکی زیر راسته آنوپلورا اهمیت دارد که این زیر راسته به نوبه خود شامل ۲ خانواده می‌شود:

۱-خانواده پدیکولیده (PEDICULIDAE) که دارای ۲ گونه مهم است:

۱-۱پدیکولوس هومانوس هومانوس (PEDICULUS HUMANUS HUMANUS) که شپش تن و بدن است و به نامهای گوناگونی چون پدیکولوس کورپوریس (CORPORIS) و پدیکولوس هومانوس کورپوریس نامیده می‌شود.

۱-۲پدیکولوس هومانوس کپیتیس (CAPITIS) که به نام پدیکولوس کپیتیس نیز نامیده می‌شود و شپش سر می‌باشد.

۲-خانواده فتیریده (PHTHIRIDAE) که شامل یک گونه به نام فتیروس پوبیس (PHTHIRUS PUBIS) است. این گونه شپش ناحیه دستگاه تناسلی و شرمگاهی می‌باشد.

شپش تن و سر اختلافات جزیی دارند و به طور کلی شپش سر از نظر اندازه کوچک‌تر و از نظر رنگ تیره‌تر و از نظر پوشش مقاوم‌تراست و شکاف‌های انتهای بدن آن عمیق‌تر است.

در آلودگیهای شدید شپش سر یرروی بدن دیده می‌شوند ولی هیچگاه شپش تن برروی سر دیده نمی‌شود.

ریخت‌شناسی

بدن شپش‌ها از ۳ قسمت سر، سینه وشکم تشکیل شده‌است. سر شامل یک جفت چشم ساده تقریباً بیضی شکل، یک زوج آنتن ۵ بندی و ضمائم دهانی از نوع گزنده- مکنده می‌باشد. سینه از ۳ قسمت مفصل یا بند تشکیل شده‌است (پروتوراکس- مزوتوراکس- متاتوراکس)که این ۳ بند در شپش‌ها یکی شده و قطعه واحدی را به وجود آورده‌اند. به هر بند سینه یک جفت پا متصل است که هرکدام دارای ۵ بند است و بالاخره در سینه یک جفت منفذ تنفسی دیده می‌شود. شکم از ۷ بند تشکیل شده که منفذ تنفسی (اسپیراکل) روی بندهای اول تا ششم وجود دارد. برای تشخیص نر و ماده از اختصاصات آخر بدن آنها استفاده می‌کنیم. هردو جنس نر و ماده از نظر بیماریزایی یکسان هستند به دلیل اینکه هردو از انسان خون‌خوراکی می‌کنند.

زیست‌شناسی

شپش سر در سر و به ویژه در نواحی بالای گوش و همچنین در جاهایی که مو پرپشت باشد زندگی می‌کند.

شپش تن در لباسهای انسان به ویژه لباسهای زیر همچنین در درز و شکاف لباسها و جاهایی که بتواند خود را به راحتی مخفی نماید و بیشتر در قسمت‌هایی که لباس با بدن تماس دارد، زیرو کنار ناحیه کمربند، مچ دست وپا زندگی می‌کند.
شپش‌ها دارای دگردیسی ناقص می‌باشند وبنابراین در زندگی آنها ۳ مرحله تخم، نمف و بالغ دیده می‌شود.
تخم شپش به رنگ سفید و کوچک می‌باشد و نیت (NIT) یا (رشک) نامیده می‌شود. در یک طرف تخم درپوش یا اپرکولوم (OPERCULUM) وجود دارد که دارای منافذ ریزی است که از این منافذ هوا به نمف می‌رسد وهمچنین نمف از طریق این درپوش خارج می‌شود.
نمف دارای ۳ مرحله‌است که در هر مرحله باید خون‌خوراکی کند تا تبدیل به بالغ شود. به محض اینکه نمف خارج شد باید خونخواری کند واگر در مدت ۲۴ ساعت غذا به شپش بالغ نرسد از بین می‌رود. همچنین اگر به هر دلیلی تخم شپش تا ۱ ماه باز نشود هرگز باز نمی‌شود که این امر در مبارزه اهمیت دارد.
واکنش شپش‌ها نسبت به دمای بدن بسیار متفاوت است و همین عامل از نظر همه‌گیرشناسی و انتشار بیماری اهمیت پیدا می‌کند. به عنوان مثال اگر فردی تب داشته باشد و درجه حرارت بدن حدود ۴۰ درجه و بالاتر باشد شپش بدن را ترک می‌کند و به سراغ بدن فرد دیگری می‌رود. همچنین اگر فردی در اثر بیماری فوت کند به محض اینکه دمای بدن پایین بیاید شپش بدن را ترک کرده و به بدن دیگری می‌رود که این امر اهمیت زیادی در انتقال بیناری دارد. بهترین دما برای شپش حدود ۲۹ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است.

انتشار

هر ۳ نوع شپش انتشار جهانی دارند و از زمانهای بسیار قدیم وجود داشته‌اند و آنها را روی بدن اجساد مومیایی شده پیدا کرده‌اند. ولی غالباً در مناطق معتدله یافت می‌شوند.

اهمیت پزشکی

گاهی آلودگی شدید به شپش بدن یا شپش سر یا شپش عانه را اصطلاحاً پدیکولوزیس می‌گویند. در بعضی اشخاص که آلودگی شدید دارند پوست بدن اینها حالت خال خال دارد. اصطلاحاً به ابتلا به شپش بیماری ولگردان (VAGABOND) می‌گویند.

مهم‌ترین بیماری‌هایی که به وسیله شپش انتقال می‌یابد عبارت‌اند از:

۱-تیفوس اپیدمیک (تیفوس شپشی یا اگزانتماتیک)

۲-تب راجعه شپشی (تب راجعه اپیدمیک)

۳-تب خندق

مبارزه

با توجه به زیست‌شناسی شپش بهترین راه رعایت موازین بهداشت فردی به ویژه استحمام و استفاده از آب گرم و صابون می‌باشد. تعویض لباسهای زیر، کوتاه کردن موها، رعایت اصول بهسازی محیط و در موقع اضطرار جوشاندن لباسها در حرارت بالای ۶۰ درجه و ترجیحاً اتو کردن آنها مفید می‌باشد.

کاربر گرامی نکات مکمل در فایل پیوستی ارائه شده که مفیده فایده می باشد