به پایگاه اطلاع رسانی طبيب خراسان | اولين سامانه جامع اطلاع رساني مكاتب طبی كل نگر ايران خوش آمدید.

مشاور:

دکتر جوادي

تاريخ مشاوره : شنبه 18/6/1391

تاريخ پاسخ : شنبه 18/6/1391

تحصيلات : ديپلم

سن : 20

گروه : طب سنتی اسلامی

سوال : با سلام و خسته نباشید برای رهایی از وسواس چه راهکاری پیشنهاد میکنید

پاسخ : باتشکراز مشاوره:اختلال وسواس فکری عملی (به انگلیسی: Obsessive-compulsive disorder، به اختصار OCD)، یک اختلال اضطرابی است.

اختلال وسواسی فکری عملی نوعی اختلال اضطرابی مزمن است که با اشتغال ذهنی مفرط در مورد نظم و ترتیب و امور جزئی و همچنین کمال‌طلبی همراه است، تا حدی که به از دست دادن انعطاف‌پذیری، صراحت و کارائی می‌انجامد.

در اختلال وسواسی-فکری عملی افکار وسواس‌گونه و اضطراب‌آور با وسواس‌های عملی همراه می‌شود. این وسواس‌های عملی کارهایی وسواس‌گونه هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس‌های فکری خود انجام می‌دهد. این کردارها تکراری و کلیشه‌ای و تا اندازه‌ای غیرارادی هستند.

وسواس شامل احساس، اندیشه یا تصویر ذهنی مزاحم است و اجبار شامل رفتاری آگاهانه و عودکننده‌است. ریشه بیماری وسواس اضطراب است و بیماری به دو شکل فکری و عملی بروز می‌کند. چنانچه بیمار در برابر انجام عمل وسواسی مقاومت کند، اضطرابش بیشتر می‌شود. گاهی اوقات کودکان هم دچار وسواس می‌شوند که معمولاً نشانه‌های آن رفتارهای پرخاشگرانه، تکرار کلمات و یا لجبازی با اطرافیان است.

فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی برای کاهش اضطراب خود که ناشی از فکر مزاحم، دست به انجام عملی می‌زند که اضطراب او را کاهش دهد که این خود می‌تواند به شدت اختلال کمک کند.

تحقیقات نشان می‌دهد بین یک تا سه درصد جامعه ممکن است به اختلال وسواس فکری عملی مبتلا باشند.


وسواس فکری
وسواس فکری در مبتلایان به این بیماری عقیده، هیجان یا تکانه‌ای‌ست که مکررا و مصرانه برخلاف میل شخص خود را وارد ضمیر هشیار او می‌کند. این افکار، تکانه‌ها یا تصاویر ذهنی به طور مکرر و مقاوم برای شخص اتفاق افتاده، ناراحتی و اضطراب بارزی را در او بر می‌انگیزند.

معمولا شخص می‌کوشد آن‌ها را نادیده گرفته، از ذهن خود بیرون کند و یا با عمل و فکر دیگری خنثی کند و البته آگاهی دارد که این پدیده‌های مزاحم حاصل ذهن خود او هستند و مثل تزریق افکار از خارج تحمیل نمی‌شوند.

وسواس عملی
وسواس عملی تکانه غیرقابل مقاومتی برای انجام یک عمل غیر منطقی (مانند شستن مکرر) است.

وسواس از دیدگاه اسلام

«وسواس» از ماده «وسوسه» مشتق شده كه بیانگر رابطه شیطان با قلب انسان است. بهتر است بگوییم: القائات و تصورات نامقدّس و باطل بر قلب انسان را در مكتب اسلام «وسواس» می‏گویند.

وسواس دو جنبه فكری و عملی دارد و نوعی بیماری روانی است. كسی كه به «وسوسه» مبتلا شده است «وسواس» و «موسوس» نام دارد.

در لغت، «وسوسه» و «وسواس» یكی دانسته شده و «وسوسه» كلامی پنهانی است كه در آن اختلاط صورت گرفته و در هم و بر هم و بی‏نظم است. همچنین «وسواس» در جایی گفته می‏شود كه كسی وحشت كرده، كلامش در اثر وحشت، بی‏نظم شده باشد و همانند دیوانگان عمل كند. زمخشری گفته است: «الوسواس» اسمی است به معنای «وسوسه» و مراد از آن شیطان است.

در قرآن كریم نیز آمده است كه «فوسوَس لهُما الشیطان»؛ پس شیطان آنان را وسوسه كرد. بنابراین، «وسواس» با (فتح واو) هم به معنای شیطان و هم به معنای گفته وسوسه‏آمیز است.

به طور كلی، از روایات می‏توان نتیجه گرفت كه: اولاً، وسوسه یا وسواس نوعی اختلال روانی است. ثانیا، با اضطراب و ترس همراه است. ثالثا، وسوسه و ذهاب عقل و كثرة‏التخلیط در اختلال روانی باهم مشتركند.رابعا، مراد از وسوسه، وسوسه فكری است و از این‏رو، از آن به «شیطان الوسوسة» تعبیر شده است؛ زیرا شیطان كارش این است كه افراد را به افكار ناخواسته و مذموم بكشاند تا به وسیله آن، رفتاری ناپسند از آن‏ها صادر شود.
وسوسه و وسواس در فرهنگ عرفانی، همان «هواجس و خواطر» نفسانی و به معنای انگیزش‏های نفس آدمی است.
نفس، آدمی را به انجام كارهایی ترغیب می‏كند و بر آن اصرار می‏ورزد. این خاطره‏های نفسانی اگر طبق موازین شرع باشند، به سمت نعمت‏های خداوند و انجام اعمال مشروع گرایش پیدا می‏كنند، اما وسوسه‏های شیطانی همواره آدمی را به سوی گناه و معصیت می‏برند و تنها با توكّل به ذات اقدس خداوند و ذكر حضرت او از میان می‏روند و بی‏اثر می‏شوند. وسواس مرضی است كه اغلب، اشخاص متدیّن به آن مبتلا می‏شوند؛ گاه در نیت و گاه در مخارج حروف و گاه در صحّت وضو و غسل و گاه در عدد ركعات نماز و گاه در طهارت و نجاست. به همین دلیل، در علم فقه، بابی تحت عنوان «كثیرالشك» یا «وسواس» وجود دارد و طبق دلایل فقهی، شك وسواسی ارزش مذهبی ندارد و احكام شك شامل افراد وسواسی نمی‏شود. به طور كلی، محتوای متداول و رایج وسواس، شك و شبهه در عبادات و در امور مذهبی، به ویژه طهارت و نجاست، است.
مرحوم دهخدا در یادداشت‏های خود درباره این كلمه آورده است: «در تداول، حالتی است كه به بعضی مقدّسین دست می‏دهد كه متنجّس را ـ مثلاً ـ صد بار می‏شویند و گمان می‏برند هنوز پاك نشده، یا كلمه‏ای از نماز را صدبار می‏گویند و تصور می‏كنند درست نبوده، یا بارها در آب غوطه می‏خورند و فكر می‏كنند ارتماس لازم بجا نیامده است.»

یحیی سیدمحمدی انواع متفاوت وسواس را این‏گونه ذكر كرده است:
وسواس فكری: درباره سلامتی بدن بسیار فكر كردن و ترس از بیماری، به طوری كه فرد وسواسی ممكن است بدون هیچ كسالت و دردی، به پزشك مراجعه كند و دارو مصرف نماید.

وسواس اعتقادی: اندیشه‏های بیهوده درباره مردن، قبر، برزخ، معاد، خیر و شرّ، خوبی و بدی و...

وسواس افراطی: وجود افكاری كه به هیچ وجه عاقلانه نیست؛ مثلاً، گاه فرد وسواسی عقیده دارد كه داروی بخصوصی طول عمر می‏آورد و حال آن‏كه ممكن است مضر باشد.

وسواس عملی: فرد وسواسی دست به كارهایی می‏زند كه كاملاً بی‏مورد و حتی مخالف عرف و خلاف شرع و احكام الهی است و شاید بدعت محسوب گردد. در صورت همراه شدن وسواس عملی و فكری، فرد با مشكلات بیش‏تری مواجه می‏شود.

آثار وسواس عملی فراوانند؛ از جمله تكرار شستن، رفتارهای انحرافی (مثل دزدی بدون نیاز مادی)؛ شمارش بی‏فایده اشیا، به صورت خاصی راه رفتن (مثلاً، با فاصله 3 سانتی) و ترس از آلودگی و مرگ. به طور كلی، افراد مبتلا به وسواس ممكن است به امراضی مانند افسردگی، كم‏خونی، بی‏محبت شدن، احساس‏های بیجا كه جنبه افراط و تفریط دارند و پندارهای موهوم دچار شوند.
همچنین یکی از روشهای قدیمی ولی بسیار موثر در درمان این اختلال و کلیه اختلالهای اظطرابی ، تقویت نیروی اعتقاد و ایمان و توکل به خدا و برونسپاری نگرانیها به خدا بعنوان نیروی برتر میباشد که این امر موجب ایجاد احساس امنیت بیشتر و کاهش احساس نگرانی و اضطراب خواهد شد.

درمان
درمان رفتاری(behavioral therapy)، درمان شناختی رفتاری (cognitive behavioral therapy) و درمان دارویی (medications)از روشهای متداول در درمان این اختلال می‌باشد.

ار تکنیک‌های موثر که در دو روش اول از آن استفاده می‌شود می‌توان به ممانعت از پاسخ به افکاروسواس گونه و انجام این اعمال، اشاره نمود. برای مثال ممکن است شخصی با تصور اینکه یک وسیله مانند یک پارچه آلوده می‌باشد از لمس آن خودداری نماید. در حالیکه آن پارچه تنها به پارچه‌ای دیگر که باته یک خلال دندان تماس داشته، برخورد داشته‌است. این یک رفتار وسواس گونه می‌باشد که برای ممانعت از پاسخ دادن به آن می‌توان از شستن آن پارچه خودداری نمود و به تدریج بر اضطراب ناشی از انجام ندادن رفتارهای عادت شده، غلبه کرد.

با دارو و روان درمانی تلاش در بهبود بیماری می‌شود. از موثرترین راهکارهای تجربه شده جهت رهایی از این اختلال فکری، درمان شناختی رفتاری یا Cognitive behavioral therapy است.

در طب کلاسیک از داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین مانند فلوکستین و ضدافسردگیهای سه حلقه‌ای به خصوص کلومیپرامین نیز استفاده می‌شود.
و یا ۱. توافق در تنظیم فهرستی از مشکلات؛ ۲. تدوین یک صورت‏بندی روان‏شناختی از مشکل شامل عوامل زمینه‏ساز، آشکارساز و عوامل نگه‏دارنده فعلی؛ ۳. ارزیابی میزان تناسب درمان روان‏شناختی؛ ۴. فراهم کردن وسیله‏ای برای ارزیابی پیشرفت کار.
از سوی دیگر، هدف درمان قرار دادن فرد در بالاترین سطح ممکن رویارویی و در عین حال، حذف هر نوع خنثی‏سازی است. در غیر این صورت، خنثی‏سازی باعث می‏شود که فرد مبتلا به OCD به انتهای جلسه رویارویی برسد، بدون آن‏که مقابله کاملی با ترس‏ها صورت گرفته باشد. درمان با مشارکت بیمار و با این هدف که بیمار هرچه زودتر در فرایند درمان، مسؤولیت برنامه‏ریزی و ادامه آن را خود بپذیرد، صورت می‏گیرد. استفاده گسترده از تکالیف خانگی باعث می‏شود که نیل به هدف‏های درمانی زودتر و با کارایی بیش‏تری انجام پذیرد. در مراحل بعدی درمان، بیمار خود مسؤولیت اجرا و برنامه‏ریزی را برعهده می‏گیرد.

کاربر گرامی برای دریافت برنامه درمانی وسواس از نگاه طب سنتی علاوه بر برنامه غیر دارویی فوق بعد از اخذ شرح حال و تشخیص مزاج توسط طبیب طب سنتی ، دستورات رفتاری و دارویی لازم متناسب با مزاج فرد ارائه میشود.

موفق باشید