به پایگاه اطلاع رسانی طبيب خراسان | اولين سامانه جامع اطلاع رساني مكاتب طبی كل نگر ايران خوش آمدید.

2- حجامت هامه:

          الف ) محل آن : حجامت بالای سر می باشد. اگر شست را میان دو ابرو قرار         دهیم انگشت نشانه ( ابهام) به هر

کجای سر که رسید محل حجامت سر است.

          ب) کاربرد:

                   1- اختلاط عقل

                   2- سرگیجه حقیقی ( دوار)

                   3- سنگینی سر و تن

                   4- بیماریها ی چشم

                   5- سبوسه

                   6- جذام

                   7- درد کلیه

                   8- آماس بیضه

                   9- کند شدن سفیدی مو

این سخن عام نیست بلکه در اکثر موارد باعث افزایش سفیدی مو می شود. بسته به وضعیت بیمار این تاثیر متفاوت است.

          ج) عوارض جانبی:

                   - اختلال در فهم و حافظه

                   - ردائت فکر و امراض مزمنه

                   - در کسانیکه بیم نزول الماء ( آب مروارید) وجود دارد نباید انجام شود مگر در موارد                          مقتضی.

          د) در لسان روایات: این حجامت به عنوان نجات بخش آمده است و به عنوان شفای بسیاری از بیماریها از آن ذکر شده

است از جمله جنون ، جذام ،برص ، کسالت، خواب آلودگی ، درد دندان ، نابینایی و سر درد.

3- قمحدوه ( پس سر):

          الف) محل: روی استخوان پس سری همان موضع برجسته ای که بالای فقرات گردن است و در

          زمان افتادن انسان به زمین اصابت می کند.

          ب) کاربرد:     1- بیشترین منفعت حجامت پس سر و هامه بیماریهای چشم است.

                             2- سنگینی سر

                             3- درد گوش و آماسهای آن

                             4- پاکسازی سر

          ج) عوارض جانبی: مانند حجامت هامه

           4- نقره: این حجامت جانشین فصد اکحل و در برخی منابع مانند التصریف ، جانشین فصد قیفال است. این حجامت باید

پس از استفراغ کامل بدن انجام یابد.

          الف) محل: گودی گردن

          ب) کاربرد:      1- سنگینی ابروان و سر                       6- سردرد نبض دار

                             2- مشکلات چشم                                 7- غلبه خون در سر

                             3- نزول الماء                                      8- گشادی سوراخ عنبیه

                             4- بد بویی دهان                                  9- زکام و نزله

                             5- رطوبت جفن                                  10- قرحه در بینی

          ج) عوارض جانبی :

          - فراموشی : به همین جهت در شرع ممنوع شده است ولی این مختص به حجامت با تیغ است.                                           همچنین اگر کمی پایین تر حجامت کنیم رفع عارضه می شود. در برخی منابع نیز اعتیاد به این        حجامت باعث

فراموشی شمرده شده است.

          - در مواردی که دماغ سرد است و یا بیمار مبتلا به نزله است نباید حجامت نقره انجام داد لذا در      پیران و کسانی که

بیماری سرد در سر دارند باید از آن اجتناب کنند.

          د) در روایات : برای سنگینی سر مفید بیان شده است.

5- اخدعین:

 این حجامت جانشین فصد قیفال و در برخی منابع باسلیق است.

          الف) محل: اخدعین دو رگ بر گردن است . حجامت این ناحیه روی شانه و دو طرف گردن انجام   میشود. اما می توان آن

را بر یکی از اخدعین انجام داد.

          ب) کاربرد :    1- ارتعاش سر

                             2- درد سر و شقیقه( میگرن)

                             3- درد چشم و گوش و بینی

                             4- ریش های دندان

                             5- خناق

          در این موارد نافع تر از فصد گردن است.

          ج) عوارض جانبی:

          - رعشه سر: صاحب بحرالجواهر معتقد است حجامت اخدعین در افراد ضعیف الدماغ باعث رعشه سر                             

      می شود. ولی صاحب کتاب کامل الصناعه مداومت بر آن را باعث رعشه سر می داند.

          تذکر: در این نوع از حجامت به دلیل وجود شریانهای مهم در این ناحیه نباید تیغ ها را عمیق زد.

          د) در روایات: مفید برای ناراحتیهای چشم و صورت بیان شده است که باعث بهبود جریان خون در عضلات و عروق سر می
شود.

6- کاهل ( مهره های پشت یا میان دو شانه ) :

این حجامت جانشین فصد باسلیق و در برخی منابع باسلیق و اکحل است .

          الف) محل : بین دو کتف حدود مهره ها ی T2-T4 روی ستون فقرات می باشد.

          ب) کاربرد:     - درد شانه            

                             - درد حلق

                              - خفقان خونی

                             - ربو و تنگی نفس و سرفه و امتلاء  و سل

          ج) عوارض جانبی : - باعث ضعف دهانه معده ( در صورتیکه مقابل معده باشد)

                                   - خفقان که منجر به تپش قلب و غش می شود.

          برای رفع این عوارض بایستی کمی بالاتر حجامت را انجام داد. اگر مکانی که در بالا ذکر شد یعنی   بالای مهره T4 رعایت شود مقصود حاصل است. اما اگر به منظور درمان سرفه و خلط خونی  ( هموپتیزی)

          حجامت می کنیم بایستی کمی پایین تر حجامت کنیم.

          د) در روایات: این حجامت مفید در رفع خفقان و التهاب ناشی از امتلاء و زیادی حرارت شناخته      شده است. همچنین

مکان آن توسط جبرئیل به پیامبر آموزش داده شده است. 

 7- حجامت تحت ذقن ( زیر زنخدان – زیر چانه) :

 این حجامت جانشین فصد چهار رگ دو لب است .

          الف) محل: زیر چانه

          ب) کاربرد:     1- پاکسازی سر و فکین

                             2- امراض صورت

                             3- امراض دهان

                             4- امراض لثه و دندان

                             5- درد گلو  

                               6- سستی و فروهشتگی زبان

          ج) عوارض جانبی: بیان نشده است.

          د) در روایات: برای دردهای دهان و فساد لثه مفید شناخته شده است.

8- حجامت کبد:

          الف) محل: در محل تقاطع دو خطی که از T11 و زاویه تحتانی اسکاپوئید روی دنده 10 ایجاد می شود.

          ب) کاربرد: آماس و حرارت جگر .

          ج) عوارض: عوارض ذکر نشده است .

9- حجامت طحال :

          الف) محل: مانند کبد اما در سمت چپ

          ب) کاربرد: کسی که زهر خورده باشد.

          ج) عوارض: ذکر نشده است.

10- حجامت پهنه یا قطن یا سه بند یا حجامت بین الورکین :

          الف) محل: میان هر دو سرین یا فرود کمرگاه می باشد. استخوان سه بند همان استخوان ساکروم      است و این

حجامت روی ناحیه L5-S1 انجام می شود. این حجامت در بعضی کتب طبی مانندکامل الصناعه به نام حجامت بین الورکین ذکر

شده است .             

          افضل این حجامت آن است که کمی پائینتر از مهره های کمر ی کاملاًٌ بین دو باسن قرار گیرد.

          ب) کاربرد:     - بواسیر و خونریزی ناشی از آن

                              - زحیر (پیچش)

                             - آماس مقعد و درد آن

                             - افراط خون حیض

                             - حرارت کلیه 

                              - منی خونی

                             - آماس گر م بیضه

                             - خارش واژن

                             - دملهای ناحیه مزبور

                              - خارش پشت و ران

                              - باد مثانه و رحم

                             - نقرس

                             - داء الفیل

                              - خارش مقعد

          ج)عوارض جانبی :       1- کاهش قوت جنسی درمردان ( در صورتیکه بدون وجود ضرورت و                                          

خارج از اندازه انجام شود. )

                                       2- باعث لاغری کلیه می شود .

                                      3- چربی کلیه را آب می کند.

نکته: این حجامت با آتش( با تیغ یا بدون تیغ) همین اثر را دارد ولی با تیغ قویتر است به جز در بیماریهای ریحی که بدون تیغ قوی تر

است.

          د) در روایات : این حجامت بعنوان حجامت فریادرس بیان شده است.

11- حجامت ران یا سر فخذین:

          1) قدام ران : الف) محل: در قسمت فوقانی رانها از جلو انجام می شود.

                   ب) کاربرد: 1- خارش و ورم بیضه وخارش قضیب

                                   2- آمنوره

                                   3- جراحات ران

                                   4- زخمهای ران و ساق

                 ج) نحوه انجام آن: باید انسان بنشیند و پاهایش را دراز کند و هر دو پا را به هم چسبانده و

                   محجمه را در قسمت فوقانی رانها قرار دهد . تیغ زدن باید بعد از مکش بسیار صورت گیرد.

2) خلف ران: الف ) نحوه انجام آن : بیمار در حالت خوابیده به شکم ، محجمه را از پشت روی رانها قرار می دهند 

                   ب) کاربرد: آماس و زخمهای نشیمنگاه

                   ج) عوارض: ذکر نشده است.

14- حجامت ساقین: جانشین فصد دوصافن و یا فصد دو پاشنه پا است . این حجامت در زنان سفیدرو با پوست متخلخل و خون

رقیق از فصد صافن بهتر است.

                  الف) محل: یک وجب بالاتر از قوزک پا یا 4 انگشت زیر زانو کمی مایل به خارج می باشد.

                   ب) کاربرد آن : 1- کاهش امتلاء چون خون را از همه بدن می کشد.

                                    2- تصفیه خون

                                    3- سرگیجه

                                    4- صرع ، مالیخولیا

                                    5- تاریکی چشم

                                    6- دردهای کلیه و رحم و مثانه

                                    7- آمنوره

                                    8- بواسیر

                                    9- عرق النساء

                                   10- جرب ، قوبا

                                   11- جوشها و دملها

                                   12- سکته

                                   13- نابینایی چشم در اثر ضربه

                                   14- جذب مواد از سر به سوی مخالف آن

                                   15- سرسام غیر حقیقی و سهر

                                   16- سوء مزاج حار که به دلیل حرارت خارجی یا داخلی باشد

         ج) عوارض جانبی : ضعف و غشی چون خون را به پائین بدن کشیده و بدن را ضعیف می کند در

         معرض غش شدید قرار می دهد پس بر طبیب رعایت آن لازم است.

        د) نحوه انجام آن : مریض در زمان خروج خون باید در حالت ایستاده باشد ، چرا که که این در                                                

جذب فضولات مفیدتر است زیرا ماده ردیه همیشه به پایین نزول می کند. لازم است کسی که می خواهد حجامت ساقین انجام

دهد داخل حمام شود و آب داغ بر ساقین بریزد و ساعتی بعد از آن راه برود تا خون رقیق شود سپس بر روی صندلی بنشیند و30

مرتبه محجمه را بگذارد و بردارد و در حال خروج خون ایستاده باشد.   

         ه) در روایات : این حجامت برای دردهای کهنه کلیوی و اختلال مثانه و رحم خاصه احتباس حیض و

        درمان جوشها و دملها و خارش و همچنین خفقان مفید شناخته شده است. بعلاوه به عارضه آن که 

        ایجاد ضعف دربدن و ایجاد غش می باشد نیز اشاره شده است.

15- حجامت عصعص:

        الف) محل: روی استخوان دنبالچه

        ب) کاربرد: بواسیر و زخمهای پایین تنه

       ج) عوارض : ذکر نشده است.

نحوه انجام : در این حجامت بایستی از محجمه بزرگ استفاده کرد و تعداد تیغ ها باید زیاد باشد.

16- حجامت کعبین :

        الف) محل آن : کعب معادل استخوان تالوس است و از نظر آناتومی سطحی می توان قوزک پا را در   

        محاذات آن در نظر گرفت. معمولاً برای این حجامت ناحیه بین قوزک و پاشنه پا حجامت می شود.

        ب) کاربرد: مثل حجامت ساقین است.

                     1- دردهای مزمن کلیه و رحم ومثانه

                     2- آمنوره

                     3- عرق النساء

                     4- نقرس

                     5- جوشها و دملها

17- حجامت بین الکعبین :

      الف) محل آن : صاحب جواهر می گوید: کعب به معنی مفصل برای استخوان است و استخوان ناشر

       بالای قدم است و دو ناشز از دو طرف و بر استخوان عقب و زیر ساق قرار دارد. آنچه از اسم آن

  برمی آید محلش بین کعب راست و چپ از جلو است.

    ب) کاربرد: - در وثی و وهن

                   - شقاق پا و سوزش آن

                   - ریزش مواد به پایین

                   - نقرس

                   - انحدار خون حیض به پایین

18) حجامت منکب ( شانه):

         الف) محل آن: منکب همان محل اتصال استخوان سرباز و کتف است و آنچه در مورد این حجامت

             وارد شده است حجامت شانه چپ است.

         ب) کاربرد آن: - بیماریهای طحال

                            - تب ربع

                            - بیماریهای سوداوی

19- حجامت ناهض : در لغت همان گوشت است که از بالای بازو به پایین می آید. و صاحب تاج العروس

                            می گوید مابین منکب و کتف است.

       الف) محل آن : در طب به این صورت مشخص می شود که اگر دست چپ را روی شانه راست قرار 

       دهی و دست راست را از زیر بغل چپ بیرون بیاوری برناهض واقع می شود و این محل حجامت است که تقریباً بالای کبد و

طحال قرار می گیرد.

ب) کاربرد ناهض راست:       - حرارت کبد

                                        - ورم کبد

ج) کاربرد ناهض چپ :            - خوردن سم

                                     - ورم طحال

20- حجامت رسغ:

الف)محل آن : در لغت به مفصل بین ساعد و کف دست و بین ساق و کف پا گفته می شود و لی مراد از رسغ در اینجا مچ دست

می باشد.

نحوه انجام آن:بر هر دست محجمه می گذارند و زیاد می مکند و تیغ می زنند و اندازه نیم رطل خون خارج می کنند. البته این

مقدار برای افراد متوسط در مزاج و هیکل می باشد و کم و زیاد آن به نظر پزشک بستگی دارد.

ب) کاربرد آن:                    - در جرب دست

                                     -در بثور دست

                                     - در خارش دست

                                     -در سعفه دست

                                     - در شقاق دست

21- حجامت ورک:

              الف)  محل: ورک در لغت یعنی آنچه بالای ران است. مانند کتف که بالای بازو است

               ب)کاربرد:   - در عرق النساء

   - در خوف خلع

22) حجامت مقعده:

             الف) محل آن: برروی مخرج مدفوع است.

             ب) کاربرد:          - در دردهای مقعد

                                     - در سوزش مقعد

                                     -در ورم های مقعد

                                     - در بواسیر رحم

                                     - در دردهای امعاء

                                     - آمنوره

                                     - در دردهای پشت و باسن

                                     - جذب فضولات از همه بدن و سر

                                     - در نشاط دادن به بدن

                                     - در بواسیر خونی و غیر خونی   

این حجامت در بواسیر بدون خونریزی مفید است چون باعث جذب فضولات در آن شده و سپس با تیغ زدن باعث اخراج آن می

شود.همچنین در بواسیر دارای خونریزی نیز به وسیله خروج خون زیاد مجتمع در زیر مقعد، باعث تصفیه بدن از خون فاسد و

فضولاتی که به سبب آن بواسیر ایجاد شده که در این صورت نیز مفید می باشد.

توجه:قبل از قرار دادن محجمه بر مقعد ،باید روده ها را از مدفوع پاک کرد و سپس محجمه برآن قرار داد.

23- حجامت بالای رکبه( فوق رکبه):

این حجامت را علی ابن عباس بیان کرده است و شیخ الرئیس از آن نامی نبرده است.

             الف) محل آن:موضع آن درست رانها ( بالای زانو) نزدیک به مفصل است و طریقه قرار دادن آن این است که مریض می

نشیند و پاهایش را به جلو می کشد. سپس محجمه بر موضع قرار داده می شود.

ب) کاربرد آن:                   - ورم زانوها              

                                     - سوزش زانوها

                                     - در حرکتی که در زانوها وجود دارد

                                     - در سنگینی زانوها

                                     - در درد مفاصل

24) حجامت اسفل الرکبه:

 شیخ الرئیس از این حجامت به عنوان حجامت زانو یاد کرده است.

             الف )محل آن: خلف زانو در حفره پوپلیته می باشد که بایستی به آنوریسم احتمالی در این محل توجه                  کرد.

             ب )کاربرد آن:      - در زخمهای ردیه و عفونی

                                     - زخمهای قدیمی ساق و پا

                                     - ضربان زانو ناشی از اخلاط حاده

25) حجامت ساعد

                  الف) محل : روی ساعد

                  ب) کاربرد : فوائد فصد باسلیق و اکحل و قیفال را دارد.

توجه : نباید تیغها را عمیق زد

علاوه بر حجامتهای فوق ، در منابع گوناگون به حجامت های سینه، تحت شراسیف ، گرده ، مثانه ، صدقین وموضع قریب چشم

نیز اشاره شده است