در طب سنتی ایران یکی از علائمی که در تشخیص مزاج و بیماری به کار می رود انواع رؤیاهایی است که شخص در خواب مشاهده می کند. در باورهای پزشکی نیاکان، رؤیاهای مختلفی که افراد در خواب می بینند هر یک بر امر خاصی دلالت می کند. برخی از این رؤیاها از نظر پزشکی اهمیتی نداشته و نقشی در تشخیص ندارند ولی برخی از آنها در صورت دارا بودن شرایط لازم می توانند درتشخیص مزاج یا بیماری کمک زیادی نمایند؛ به طوری که در برخی موارد تشخیص پزشک علاوه بر سایر علائم با توجه به رؤیاهای بیمار شکل می گیرد وگاهی نیز وجه افتراق دو بیماری با علائم مشابه، به کمک رؤیاهای بیمار صورت می پذیرد. جزئیات رؤیای مشاهده شده از قبیل رنگ اشیاء، دمای احساس شده در رؤیا، شرایط محیطی، بوهای حس شده، وضعیت روانی فرد در حین رؤیا و سایرمواردی که به آنها اشاره خواهد شد هر یک می توانند گویای وضعیت جسمی و روانی شخص باشند. از دیدگاه طب جدید نیز محتوای رؤیا که در شرایط مختلف فرهنگی، جنسی و فردی دارای شباهت ها و تفاوت های است برای کشف ارتباطات بین محتوای رؤیا و شناخت حالات مختلف بیداری کمک کننده است.
شرایط لازم برای استدلال از رؤیا در تشخیص بیماری:حکما برای این که از رؤیا به عنوان علامتی در تشخیص استفاده نمایند شرایطی را بیان نموده اند از جمله:
- رؤیا بر یک نحو خاص تکرار شود.
- قبلا در مورد آن موضوع گفتگو نشده باشد.
- مشغولیت فکری و عملی با موضوع رؤیا وجود نداشته باشد. مثلا:ً خواب آتش دیدن برای نانوا که به طور مکرر با آتش و حرارت سروکار دارد ویا دیدن رؤیای خون در فردی که کارش ذبح حیوانات است و یا رؤیای امتحان دادن برای دانش آموزی که در حین گذراندن امتحانات می باشد در تشخیص قابل استفاده نیست.
رؤیاهای متناسب با انواع سوءمزاج: رؤیا در غلبه خون:برخی از رؤیاهای متناسب با غلبه دم عبارتند از: خواب دیدن چیزهای سرخ و دیدن وسایل لهو و لعب و جاری شدن خون بسیار از بدن و گرمی خون و غذاهای لذیذ و باغ و بستان و نور.